Hoe opbouwend ook, kritiek kan behoorlijk hard aankomen. Als ons verteld wordt dat we iets minder goed hebben aangepakt, kan die opmerking nog dagenlang in ons hoofd blijven rond zoemen.
We associëren kritiek met verlies (bijvoorbeeld van liefde, vriendschap of onze reputatie) en daardoor voelen we ons rot.
Het viel klinisch psycholoog Barbara Greenberg op dat sommige van de patiënten in haar praktijk veel beter om kunnen gaan met kritiek dan anderen. Deze mensen houden controle over de situatie, waardoor ze zich minder hulpeloos voelen. Met dit stappenplan lukt het jou ook om je niet uit het veld te laten slaan door een kritische noot:
1. Blijf kalm
Stap één is geen makkelijke – vooral niet als je nogal een opgewonden standje bent – maar wél de meest belangrijke. Ook al gaat je hart als een razende tekeer en heb je klamme handjes; haal diep adem en beheers je.
2. Luister
Schiet niet meteen in de verdediging, maar laat degene die kritiek op je uit rustig uitpraten. Als je defensief overkomt, is dat alleen maar olie op het vuur. Heeft iemand alles gezegd wat hij of zij wilde zeggen, dan kun je na gaan denken over je reactie.
3. Neem de tijd
Geef het eerlijk aan als je wat tijd nodig hebt om na te denken, en zeg dat je er later (morgen, bijvoorbeeld) op terug komt. Dit geeft jou de kans om het even te laten bezinken. Vaak zijn de scherpe randjes er een dag later vanaf, waardoor je weloverwogen en minder vanuit je emotie kunt reageren.
4. Bekijk het positief
Of je nu meteen reageert of er even de tijd voor neemt: onderzoek of je iets positiefs kunt halen uit de kritiek. Het kan best zijn dat iemand het beste met je voor heeft. Misschien is je baas wel kritischer dan anders omdat ze weet dat er een promotie aan zit te komen, die ze jou heel erg gunt. Of zegt je zus dat ze het zwak van je vindt omdat je alweer niet mee gaat hardlopen, omdat ze weet dat je je veel beter voelt als je wél je kilometers maakt.
5. Vraag om een second opinion
Twijfel je of de kritiek wel gegrond is? Vraag dan wat iemand die je vertrouwt – en waarvan je zeker weet dat hij of zij eerlijk tegen je is – ervan vindt. Op deze manier kun je ontdekken of de kritiek echt over jou gaat of dat het probleem eigenlijk bij de ander ligt (of een beetje van allebei).
6. Vraag om voorbeelden
Zegt iemand bijvoorbeeld tegen je dat je oneerlijk, lui, onaardig, slordig of ongeïnteresseerd bent, maar herken je jezelf daar helemaal niet in? Vraag dan om concrete voorbeelden. Ook als je je wel in de kritiek herkent, is dit trouwens nuttig. Want als jij precies weet welk gedrag vervelend is voor de ander, kun je er ook veel gerichter iets aan veranderen.
7. Toon begrip
Dit wil je natuurlijk helemaal niet horen als de kritiek nog vers in je geheugen ligt en je je tot op het bot gekrenkt voelt, maar vooruit: probeer empathie op te brengen voor degene tegenover je. Misschien vindt hij het wel zo moeilijk om eerlijk tegen je te zijn, dat het er helemaal verkeerd uitkomt. Of heeft zij helemaal niet in de gaten dat ze nogal lomp overkomt, terwijl ze het juist goed bedoelt. Als je je verplaatst in de ander, wordt hij of zij meteen menselijker voor je, en dat kan jou weer helpen om beter met de kritiek om te gaan.
8. Wees lief voor jezelf
Blijf niet hangen in negatieve emoties, daardoor ga je alleen maar (meer) aan jezelf twijfelen. Dit is dus hét moment voor een extra uurtje yoga, een ontspannende massage of een andere vorm van zelfzorg.
Meer lezen over omgaan met kritiek?
Zo kun je reageren op kritiek zonder defensief te zijn.
