Bij het woord ‘rouw’ denken we vooral aan de emoties die we voelen als een dierbare is overleden. Maar er zijn veel meer gebeurtenissen die gevoelens van rouw kunnen oproepen. Over deze soorten van rouw, die niets te maken hebben met de dood, hoor je bijna nooit:
1. Verlies van identiteit
Als je een belangrijke rol in je leven kwijtraakt, verlies je een stukje van je identiteit. Je rouwt dan om het verlies van jezelf. In sommige gevallen kan het zelfs voelen alsof je identiteit gestolen is. Zoals wanneer je door borstkanker een borst bent kwijtgeraakt en je je minder vrouwelijk voelt, je partner onverwachts jullie relatie verbreekt en je niet langer de ‘vriendin van’ bent of als je ontslagen wordt. Gevoelens van rouw worden dan nog eens versterkt door het gebrek aan controle. Maar ook als je er zelf voor kiest om een bepaalde identiteit achter je te laten – door zélf te kiezen voor een andere carrière of omdat je besluit uit je huwelijk te stappen – kun je rouwen om het verlies daarvan. Vaak voelt het dan alsof je geen ‘recht’ hebt om te rouwen: je hebt er toch zelf voor gekozen?
2. Verlies van veiligheid
Normaal gesproken vertrouwen we op een bepaalde mate van veiligheid in ons bestaan. We voelen ons veilig in ons eigen huis, in onze gemeenschap en in onze relatie. Als je je plotseling fysiek, emotioneel of mentaal niet meer veilig voelt – bijvoorbeeld door een inbraak of mishandeling, of omdat je partner je bedrogen heeft – kan dat ervoor zorgen dat je hele wereld onveilig aanvoelt. Dat maakt je extreem waakzaam, zelfs als er geen gevaar meer dreigt. In heel ernstige gevallen kun je zelfs last krijgen van het post-traumatisch stresssyndroom (PTSS). Bij een verlies van veiligheid moet je niet alleen zien om te gaan met het verwerken van een trauma, maar ook met gevoelens van rouw om je verloren gevoel van veiligheid.
3. Verlies van autonomie
Rouw om het verlies van autonomie ontstaat bijvoorbeeld als je door een ziekte of door ouderdom steeds minder zelf kunt, of als je door financiële problemen afhankelijk raakt van de hulp van anderen. Verlies je je autonomie door een ziekte of ouderdom, dan merk je dat in bijna ieder dagelijks onderdeel van je leven. Dingen die je vanzelfsprekend vond, zoals een boodschap doen of jezelf douchen en aankleden, kun je ineens niet meer (goed) zelf. En als je jezelf financieel niet kunt redden, ervaar je misschien gevoelens van falen en wanhoop. Behalve rouw over het verlies van je zelfredzaamheid, moet je ook het beeld dat je hebt van jezelf opnieuw vormgeven.
4. Verlies van dromen of verwachtingen
Als een kinderwens niet uitkomt, als je jarenlang hard gestudeerd hebt en maar geen baan kunt vinden of als je carrière niet is wat je ervan verwacht had, moet je je beeld van de toekomst flink bijstellen. Het leven kan er behoorlijk anders uitzien dan je verwachtingen en het is niet altijd eerlijk. Gevoelens van rouw om het verlies van je dromen? Dan wordt dat vaak nog versterkt door gevoelens van mislukking en door jezelf steeds te vergelijken met andere mensen – bij wie dezelfde dromen wél uitkomen.
Rouwen mág, ook als er niemand is overleden
Omdat we rouw en rouwen zo sterk verbinden aan de dood, voelt het soms alsof rouwen alleen is toegestaan als er iemand overleden is. Maar zoals je mag rouwen om het verlies van een persoon, mag je ook rouwen om het verlies van je identiteit, veiligheid, autonomie of dromen. Accepteer bij jezelf gevoelens van woede, verdriet en ontkenning. En, minstens zo belangrijk, sta een ander die gevoelens ook toe. Want net zoals bij het verlies van een geliefde, kunnen rouw en het proces van rouwen helpen om een moeilijk hoofdstuk in het leven te doorstaan en te verwerken.
