Het is vandaag Wereldmilieudag, een dag ingesteld door de Verenigde Naties om aandacht te vragen voor het milieu – nu misschien wel belangrijker dan ooit. Het gevaar schuilt erin te denken dat het niet uitmaakt, omdat het lijkt alsof niemand zich er iets vanaan trekt. Kleine beslissingen maken ook verschil. Daarom vier dingen die je kunt doen waarmee je het milieu echt helpt.
In de achtertuin zat ik ’s morgens vroeg op mijn hurken en keek naar de eerste hommel. Het was een tuinhommel. Een klein zoemend beestje, van bloem naar bloem, zo gefocust op haar taakje. Bloem. Nectar. Bloem. Nectar. Bloem.
Ik probeerde me, bij wijze van mindfulness-experimentje, alleen op die hommel te concentreren, maar mijn gedachten dwaalden af naar een stukje dat ik wilde schrijven over de Wereldmilieudag. Die is ingesteld door de Verenigde Naties om aandacht te vragen voor het milieu. En wat er dit jaar tegelijkertijd in het nieuws speelt is dat de Verenigde Staten (nou ja: Trump) zich terug wil trekken uit het Klimaatakkoord van Parijs. Werkelijk!
Zit je dan, met je zonnepanelen. Terwijl iemand met veel meer macht en geld het milieu onzin vindt en opgetogen de mijnwerkers weer aan het werk wil zetten. Lekker steenkool stoken. Leuke baan ook, de hele dag onder de grond. Terwijl je mensen ook om kunt scholen om zonnepanelen te installeren, dan hebben ze ze, dat had ik zelf gezien, enorm veel plezier in hun werk, ook omdat ze met iets nuttigs bezig zijn dat de wereld vooruit helpt.
‘Het slaat allemaal nergens op,’ zei ik hardop.
De tuinhommel zat er niet mee.
Dat het een tuinhommel was, had ik opgezocht. Ik las namelijk vorige week ‘De vlucht van de hommel’ en dat is een wonderlijk, mooi en grappig boek, waarin ‘hommel-professor’ Dave Goulson je meeneemt de wereld over, op zijn speurtocht naar bijzondere hommels. Er gaat weer eens een totaal nieuwe wereld voor je open, want ik hou veel van bloemetjes en bijtjes, en toch had ik echt geen idee van het bestaan van boshommels, pluimvoetbijen, zweetplekkenhommel, vechthommels en de bombus dahlbomii, met een goudkleurige vacht. Die leeft in Patagonië. Zo lang als het nog duurt, want ze hebben daar grote tuinhommels en aardhommels geïmporteerd om klaver te bestuiven, maar die verdringen de inheemse bombus dahlbomii, die nu in hoog tempo uitsterft.
En bijna niemand heeft het door. Alleen een paar mensen zoals Dave Goulson, die met een vlindernet staat te zwaaien in de berm en waarschijnlijk door het voorbijrazend verkeer als een zot wordt beschouwd.
Na dat boek was ik dol op hommels en nog meer overtuigd van de noodzaak ze te beschermen tegen landbouwgif en klimaatverandering. Ik zeg: Goulson for President. Dan zouden we allemaal even stil blijven staan om de natuur op adem te laten komen, zodat planten en dieren de tijd hadden om zich aan te passen. Oude industrieterreinen zouden mogen verwilderen, zodat lagunen vol grijze, industriële as veranderden in een bloemenwei vol insecten (hij geeft een voorbeeld van waar dat is gebeurd). Landbouwgif zou verboden worden. We zouden van onze steden natuurreservaten maken, met groene daken en fruitbomen langs de straten. ’De natuur is veerkrachtig en komt er wel weer bovenop,’ zegt hij. En ook: ‘Elke kleine beslissing maakt verschil.’
Terwijl mijn tuinhommel doorvloog naar de eerste bloeiende lavendel, sprongen mijn gedachten naar de Paus. Het schijnt namelijk dat die aan Trump, en de boodschap lag er zo dik bovenop dat ik in de lach schoot, zijn encycliek cadeau heeft gedaan, Laudato si’, een tekst over onder meer klimaatverandering en hoe we om moeten gaan met de aarde. Daarin staat ook een gebed voor de aarde: ’God die met tederheid het bestaande omgeeft, leer ons de waarde van alle dingen ontdekken, met verbazing te kijken en te erkennen dat wij ten diepste verbonden zijn met alle schepselen op onze weg naar uw oneindig licht.’
Ook als je niet religieus bent een prachtige citaat. Vanwege die tederheid. Omgeven worden door tederheid, zelf met tederheid het bestaande omgeven. Is dat eigenlijk niet hoe je je leven wilt leven?
Ik keek nog eens naar de hommel. Die zachte haartjes. De vleugeltjes glinsterden in de zon. We moeten onze tuin, de wereld om ons heen en daarmee de maatschappij onderhouden, schreef Voltaire in de zeventiende eeuw. Er is zoveel mis in de wereld, was toen al de boodschap, hoe kun je daarmee omgaan? Je eigen tuintje onderhouden – je eigen omgeving omringen met tederheid.
Het werd al wat warmer. Ik kwam overeind. De tuinhommel vloog zacht zoemend verder.
Het was nog niet te laat om extra zomerbloemen te zaaien.
Elke kleine beslissing maakt verschil
Doe je mee vandaag? Dit zijn vier dingen die je kunt doen en waarmee je het milieu echt helpt.
- Zaai wat vlinderzaad in je tuin, op je balkon of op je terras of zet een nectarplant neer, zoals lavendel, munt of margriet. Informatie op vlinderstichting.nl (onder ‘steun ons’ vind je tips om je tuin vlindervriendelijk te maken).
- Raap een stuk straatvuil op. Een stuk maar. Als iedereen dat doet, worden er alleen al vandaag in Nederland zeventien miljoen plastic zakken en ander afval opgeruimd – die dus niet in zee terecht komen. Informatie: stichtingklean.nl.
- Kies in de supermarkt een biologisch product meer dan je normaal zou doen. Zo steun je biologische boeren en help je mee de landbouw duurzaam te maken. Informatie: bionext.nl.
- Neem kinderen mee de natuur in en ga samen op onderzoek. Schepnet mee. Met een vergrootglas naar insecten kijken. (Google op ‘hommelkaart’ als je hommels uit elkaar wilt leren houden.)
Dave Goulson, ‘De vlucht van de hommel’ (uitgeverij Atlas Contact, € 24,99).
‘Sta stil bij de bij
Heeft hij soms weet van zijn sterfelijkheid?
Maakt iets nieuws hem bang?
Jagen de spoken in zijn vele ogen hem op stang?’
Mal Campbell, uit ‘Worship the ant’
