Iedere ouder wil niets liever dan dat zijn kind een gelukkig mens wordt. Door je kind te koesteren, zijn eigenwaarde te helpen ontwikkelen en daarna stap voor stap los te laten geef je het daarvoor een sterke basis mee: zelfvertrouwen. Dat is het fundament waarop het zelf verder kan bouwen aan een gelukkig leven.
Een sterk zelfbeeld heeft meer invloed op een leven dan een hoog IQ. Het blijkt dat kinderen met eigenwaarde zich beter ontwikkelen, zorgelozer zijn, langer doorgaan met een taak, meer zelfvertrouwen hebben en gelukkiger zijn.
Kinderen worden niet met eigenwaarde geboren. Het moet worden opgebouwd tijdens het leven en diep van binnen worden verankerd. Het gaat om een innerlijk weten dat je bijzonder bent. Zodat je je zelfrespect straks niet laat afhangen van cijfers, bezittingen of de mening van anderen. Je kunt als ouder helpen om een sterke basis te leggen voor het leven.
De Amerikaanse spiritueel leraar Wayne Dyer vindt dat een positief zelfbeeld niet genoeg kan worden bejubeld. Hij zegt: ‘Wanneer eenmaal een sterk zelfbeeld is ontwikkeld, zullen de meningen van anderen een kind niet verlammen. Een kind dat vol zelfvertrouwen een taak aanpakt, zal zich door een mislukking niet snel laten ontmoedigen maar ervan leren. Een kind dat zichzelf accepteert, zal anderen accepteren. Want je kunt alleen maar geven wat je in jezelf draagt. Een kind dat geleerd heeft zichzelf lief te vinden zal daardoor ook liefde schenken aan anderen.’
Iedere ouder gunt een kind een zelfbewust leven vol zelfvertrouwen. Maar hoe geef je zo’n basis mee?
1. Laat je kind voelen dat je van hem houdt
Kinderen hebben liefde, aandacht en lijfelijk contact nodig om zich te kunnen hechten. Na een paar maanden wil een kind namelijk van je wegkruipen. Om dat te kunnen doen, wil het eerst zeker weten dat er van hem wordt gehouden. Een kind dat veel liefde en aandacht krijgt, voelt zich verbonden met zijn ouders. Het krijgt daardoor het vertrouwen dat mensen aardig zijn en dat de wereld een veilige plek is. Vanuit die basiszekerheid kan een kind op ontdekkingsreis gaan.
Het verlangen naar liefde is voor zowel jongens als meisjes van levensbelang. Mannen die met zachte hand zijn gekoesterd, hebben later zelfs meer succes in hun werk en relaties, onderzocht kinderpsychiater Sebastian Kraemer. ‘Als je een echte man wilt, behandel je babyjongetje dan als zwak in plaats van als sterk, dan zal hij sterk worden. Koester hem als teer wezentje, vooral tussen de eerste en vijfde maand. Vertroetelen door lieve woorden en veel lijfelijk contact werkt zelfbewustzijn in de hand. Zodat een gevoel van eigenwaarde wordt opgebouwd dat zich later uit door innerlijke kracht en niet door bluf of uiterlijk vertoon.’
2. Laat je kind voelen dat het uniek is
‘Wat zie je er toch geweldig uit,’ fluistert je geliefde in je oor. En net als jij begint te stralen, zegt hij: ‘Natuurlijk niet zo geweldig als Scarlett Johansson, maar wel mooi hoor!’ Ineens voelt het compliment wat minder genereus. Toch doen we vaak hetzelfde bij onze kinderen: worden constant vergeleken met broertjes, zusjes, klasgenoten en hoe jij zelf ooit was. Ieder mens wil gewaardeerd worden om wie hij is. Dat betekent dat ook kinderen het gevoel willen hebben dat ze uniek zijn. Door hen niet te brandmerken: dat heb je van je vader en je oma was ook al zo. Als ze leren dat ze uniek mogen zijn, accepteren ze dat iedereen anders is. Kinderen die zich uniek mogen voelen, ontpoppen zich eerder als leider dan als volgzaam schaap. Ze leren namelijk: ik hoef niet mee te hollen met de massa, ik kan zelf ook een voorbeeld zijn.
3. Ga ontspannen om met overtredingen
Als een kind wordt gewaardeerd, leert het: ik ben niet wat ik doe. Ik kan dus een glas omstoten en dat maakt die actie misschien onhandig, maar ik, als mens, ben niet onhandig. Daardoor weet het: ik mag fouten maken zonder dat ik iemand teleurstel. Als een kind verveeld met zijn been tegen de muur schopt, zeg dan niet: ‘wat ben jij irritant!’ Maar ‘de manier je met je been tegen die muur schopt, is erg irritant. Stop daar eens mee.’ Op die manier leg je de nadruk op de handeling en doe je ook iets aan het gedrag. Want elk gedrag dat continu wordt herhaald, verandert in een gewoonte. En ingesleten gewoonten zijn moeilijk af te leren.
Feit is dat je als ouder minder snel iets tegen een kind zegt dat lekker speelt, dan tegen een kind dat zijn kauwgom laat klappen. Maar niemand kan groeien bij een voortdurende stroom aan kritiek. Zorg er daarom voor dat je vaker prijst dan terechtwijst. Complimenten laten je naar de hemel reiken, commentaar laat je kruipen. Geef voor elk punt van kritiek, minstens zeven complimenten. Omdat jij als geen ander weet dat kritiek langer blijft langer hangen dan een vriendelijk woord.
4. Zie de zonzijde
Wil je dat kinderen genieten van het leven? Zorg ervoor dat je dan zelf ook de zonzijde ziet. Kinderen die opgroeien in een positieve omgeving, leren hun zegeningen tellen. Een positieve benadering maakt het verschil tussen een grauw bestaan of een zonnig leven. Houd zelf een dankbaarheidsdagboek bij en zie hoeveel je zelf hebt om gelukkig over te zijn. Vraag elke dag aan tafel: ‘Wat was het leukste wat je vandaag hebt meegemaakt? en vertel ook als ouders wat je die dag blij heeft gemaakt.
5. Stimuleer mooie gedachten
Geef kinderen de vrijheid om te ontdekken wat ze graag doen. Stimuleer ze bij elke passie in hun leven. Ze hollen net als wij hun gedachten achterna, en dat zijn er volgens onderzoek zo’n 50.000 per dag. Laat ze dus mooie gedachten, grote dromen en diepe wensen te koesteren; ook al zijn het niet de jouwe of denk je dat ze niet haalbaar zijn. Geef je kind de vrijheid om zijn hart zo veel mogelijk te volgen, het heeft er een leven lang profijt van.
6. Geef het goede voorbeeld
Je eigen leven is het enige opvoedboek dat jouw kind leest. Leef dus zelf het leven dat je je kinderen gunt. Wil je dat ze delen? Doe het zelf! Geef aan de vrouw die met een collectebus voor de deur staat en aan de man met de daklozenkrant. Vraag mensen die onverwachts voor de deur staan een hapje mee te eten. Je eigen gedrag blijft de beste opvoedstrategie.
7. Laat je kind zelf beslissingen nemen
Het doel van ouderschap is kinderen leren hun eigen ouder te zijn. Als een kind eigenwaarde heeft ontwikkeld, is het daarom tijd voor een volgende stap: de ontwikkeling van zelfvertrouwen. En daarvoor moet een kind de kans krijgen om zelf in actie te komen.
Wie nooit iets mag, krijgt de boodschap: je kunt het niet. Wat blijkt? Kinderen vallen minder, stoten zich minder en raken minder snel gewond als ze alleen op een klimtoestel kunnen spelen dan wanneer ze voortdurend in de gaten worden gehouden. Stel je voor dat jij op je werk de hele dag hoort: ‘Pas op, zal ik je helpen, lukt het wel?’ Daar zou je toch ook doodnerveus van worden…
Je kunt overdreven voorzichtig zijn (door je kind altijd uit de buurt van water te houden) of een kind ervan weerhouden nieuwe dingen uit te proberen (omdat jij er zelf bang voor bent). Je kunt het voeden met angst (door te zeggen dat er een boze wolf komt als het niet gaat slapen), het aanmoedigen zich helemaal afhankelijk van jou te maken (omdat het je een lekker gevoel geeft), het bestraffen als het in een boomhut is geklommen (omdat het zou kunnen vallen). Maar een sterk, onafhankelijk mens dat vol zelfvertrouwen de hemel bestormt, wordt het er niet van.
Ieder kind zegt zodra het kan praten: ik wil het zelf doen. Dat is niet voor niets. Kinderen blijken minder driftbuien te hebben als ze af en toe iets mogen proberen. Elke geslaagde actie laat het zelfvertrouwen groeien.
8. Laat kinderen zorgeloos genieten
Complimenteer een kind niet alleen met het resultaat, bijvoorbeeld een mooie tekening, maar vooral met de actie: het tekenen zelf. Er zijn kinderen die zich voortdurend opzwepen om maar resultaat te boeken maar intussen vergeten om te genieten. Kinderen hoeven niet naar perfectie te streven, ze moeten kunnen lachen, spelen en gek doen. Het gaat niet alleen om cijfers, beloningen en medailles. Het gaat er vooral om eerst kind te mogen zijn. Zonder de constante druk om te streven naar meer, beter, best. Zonder achterom te hoeven kijken. Als je het leven als een wedstrijd ziet, ben je altijd met anderen bezig om je eigenwaarde te bepalen. Kinderen kunnen ons leren hoe prettig het is om zorgeloos te genieten. Duw hen dus niet in ons beloningssysteem. Maar zie ook hoe prettig het is om simpelweg gelukkig te zijn.
9. Leer een kind het onbekende te omarmen
Het leven is verandering, kijk maar naar je lichaam, je kleding, je mening. Leer kinderen dus om nieuwe wendingen met open armen te ontvangen, moedig hen aan om risico’s te nemen en onbekende paden te bewandelen. Externe veiligheid bestaat niet, dat zie je bij een kredietcrisis. Ga dus met je kinderen voor innerlijke zekerheid, het gevoel dat je alles aan kunt. Dat bereik je door kinderen aan te moedigen andere gerechten te proberen, al is het maar een klein hapje. Enthousiast te zijn als ze vragen stellen bij gezag, ook al wordt er aan dat van jou getornd. Plan hun leven niet vol met activiteiten; maar geef hen tijd om zelf op ontdekkingsreis te gaan. Laat hen kennismaken met diverse stromingen: het christendom, de islam, het boeddhisme en het humanisme. Laat hen ervaren wat het is om een wereldburger te zijn.
10. Durf los te laten
Onze grootste rijkdom ligt niet in wat we hebben, maar in wat we durven los te laten. Het gaat er bij opvoeden om de balans te vinden tussen liefdevol vasthouden en vol vertrouwen los te laten. Loslaten geeft een kind de zekerheid dat het iets kan en dat je als ouder vertrouwen hebt.
Wijs de weg naar een kleurrijk leven en stap dan zelf opzij. Dat doe je door kinderen te stimuleren nieuwe ervaringen op te doen. Zij zullen ervaren dat je steeds andere vaardigheden nodig hebt om iets te bereiken, dat je grenzen kunt verleggen. Zo help jij je kind om zelfbewust en vol zelfvertrouwen de wereld in te gaan.
