De Braziliaanse ondernemer en bestsellerauteur Ricardo Semler trekt zich niets aan van hoe het hoort. Hij pleit voor radicale wijsheid: intuïtie in plaats van kennis en vrijheid in plaats van regels. De drie belangrijkste inzichten van Semler op een rij.
1) Vragen stellen
Vaak stellen alleen jonge kinderen nog vragen, dat zouden we allemaal moeten doen, aldus Semler. Waarom? is in elk geval zijn lievelingsvraag. Waarom kunnen medewerkers op zondag hun zakelijke e-mail lezen en gaan ze niet op maandagochtend naar het strand of de bioscoop? Waarom is er een hoofdkantoor nodig als mensen daardoor jaarlijks honderden uren in de file staan? Waarom zou je naar kantoor komen als je een slechte dag hebt? Dan voeg je toch weinig toe, vindt hij.
Het machinebedrijf Semco was een traditioneel geleid machinebedrijf dat Ricardo Semler in de jaren 80 van de vorige eeuw van zijn vader overnam. Het werd onder zijn leiding een van de eerste zelfsturende organisaties. De werknemers mochten ineens alles zelf bepalen: hun werktijden, salaris en managers.
Semler werd voor gek verklaard: als iedereen alles zelf kan bepalen, doen mensen toch niets meer? Dat bleek mee te vallen. Juist de vrijheid zorgde ervoor dat het bedrijf een ongekende groei doormaakte en een schoolvoorbeeld voor vele andere bedrijven is geworden.
Hij wilde gewoon een organisatie waar hij zelf graag zou werken. En dat is geen organisatie die als een kostschool wordt gerund waarbij wordt bepaald hoe jij je kleedt, wanneer je waar moet verschijnen en wat je allemaal hoort te zeggen. We moeten ophouden volwassen mensen als kinderen te behandelen. En als we dat wel doen moeten we niet raar opkijken als volwassenen zich als kinderen gedragen en weinig verantwoordelijkheid nemen.
Hoeveel mensen het gedachtegoed van Semler ook omarmen, in de praktijk zijn er nog steeds weinig zelfsturende organisaties. Dat vindt hij allesbehalve raar. Het is volgens hem een fundamentele angst van mensen om controle kwijt te raken en het onbekende te omarmen. Als je loslaat moet je maar zien welke kant het opgaat.
2) Intuïtie in plaats van kennis
Onze verkeerde conditionering begint volgens hem al op school. Daar wordt te vaak de magie van het leren vernietigd, terwijl kinderen juist van alles zelfstandig willen leren en ontdekken.
Te veel leraren vinden volgens hem hun eigen vak niet eens leuk. Hoe moeten ze dan kinderen daarvoor enthousiasmeren? Hij richtte zelf een school op die inmiddels vestigingen heeft over de hele wereld. Bij Lumiar bepalen de kinderen zelf wat ze willen leren. Dan nodigen zij mensen zoals een violist of meubelmaker uit die over hun vak willen vertellen. Mensen die gepassioneerd zijn over wat ze doen. Leren wordt zo weer iets leuks om te doen in plaats van een verplichting.
Bij de keuze voor personeel kijkt Semler tevens niet naar het cv of competenties, maar of hij wel of niet met de persoon in kwestie zou willen samenwerken. Hij gaat af op zijn gevoel. En ook dat pakt steeds goed uit. In zijn organisaties is weinig verloop.
3) Leren sterven
Semler heeft sinds een paar jaar zogeheten ‘terminal days’. Dat zijn dagen waarop hij doet wat je zou doen als je net te horen krijgt dat je niet lang meer te leven hebt. Eindelijk gitaar leren spelen of tijd met zijn gezin doorbrengen.
Het tegenovergestelde van werk is volgens hem niet vrije tijd. Die weten we tenslotte ook steeds te vol te plannen. Het tegenovergestelde van werk is lanterfanten, niets doen.
Wij gaan in het westen raar met onze levenstijd om, vindt hij. Als we gezond zijn, hebben we meestal weinig geld en als we veel geld hebben, hebben we weinig tijd. En als we dan eindelijk tijd hebben, is er vaak onvoldoende geld en gezondheid. ‘Wij geven medewerkers daarom tijd om nu al dat te doen wat ze willen doen als ze met pensioen gaan. Daarvoor leveren ze een deel van hun salaris in.’
Hij had zelf een zwaar auto-ongeluk waarbij hij zowat alles brak wat er te breken viel en lange tijd in het ziekenhuis lag. Dat zijn de momenten waarbij je nadenkt over de betekenis van je leven en wat je graag zou achterlaten.
Maar ook hier moet je weer de juiste vragen stellen, aldus de Braziliaan. ‘Ik moest eens van mezelf nadenken hoe ik herinnerd wilde worden, maar later dacht ik: waarom zou je überhaupt herinnerd willen worden? Dat maakt de eerste vraag overbodig.’
Zijn eigen kinderen weten niet eens wat voor werk hun vader doet. Op zijn 50ste verjaardag verbrandde hij zijn bestsellers, diploma’s en prijzen in de tuin. ‘Ik wil niet dat mijn kinderen opgroeien met een soort van schaduw boven hun hoofd. Ze denken dat ik een of andere schrijver ben.’
Ricardo Semler is (via een live videoverbinding) een van de sprekers bij een symposium over de toekomst van werk van The School of Life in Amsterdam. Andere sprekers zijn Alain De Botton, Teresa Amabile, Tony Crabbe en Alexa Clay)
Meer over Semler
Ricardo Semler, geboren in 1959 in São Paulo, werd in de jaren 80 directeur van Semco, het bedrijf van zijn vader. Hij behaalde al op zijn 20ste een MBA bij de Harvard Business School. In 2003 richt hij Lumiar op, een democratische school in São Paulo. Hij is voor de tweede keer getrouwd en heeft vijf kinderen.
