‘Als een feniks uit de as herrezen.’ Het is een uitdrukking die tot de verbeelding spreekt en die gebruikt wordt voor alles wat letterlijk is afgebrand en iedereen die zich weer heeft herpakt na een klap van het leven.
Feniks
De feniks is een rood-gouden vogel, zo groot als een gier, met een wat mottig verenkleed. Dat is wat Harry Potter ziet als hij de kamer van het schoolhoofd Perkamentus binnenkomt. Hij komt voorzichtig dichterbij, de vogel kijkt hem aan en gaat dan, woesj, in vlammen op. Weg.
Net op dat moment komt schoolhoofd Perkamentus binnen. ’Ik kon er niks aan doen!’ zegt Harry verschrikt. ‘Hij vloog gewoon in brand!’ Perkamentus reageert laconiek: dat werd ook wel tijd, de vogel zag er al dagen vréselijk uit. En, op Harry’s verbaasde blik: ‘Felix is een feniks, Harry. Die gaan in vlammen op, op het moment dat het tijd voor hen is om te sterven, en dan worden ze opnieuw geboren uit de as.’ En verdraaid, in het hoopje smeulende as begint iets te bewegen: een kopje komt tevoorschijn, een snaveltje. Kirrende geluidjes. ‘Ach,’ zegt Perkamentus vertederd. ‘Fascinerende wezens, feniksen! Ze kunnen immens zware lasten dragen, en hun tranen hebben een genezende kracht.’
Wijsheid
We zien in de feniks een symbool in van troost, hoop en persoonlijke groei. Psychoanalyticus Gustav Jung, die zich met de relatie tussen mensen en hun symbolen bezighield, zei het begin vorige eeuw al: de feniks en de mens hebben veel overeenkomsten. Het idee van een vogel die in vlammen opgaat, opnieuw geboren wordt en verder leeft, is een symbool van kracht, van hoop, en transformatie. De feniks staat voor veerkracht. Steden die in vlammen opgaan en waar mensen weer nieuwe huizen bouwen – die tegelijkertijd hetzelfde zijn, maar ook ánders. Béter. Want dat is wat er gebeurt als alles in vlammen opgaat: je hebt de kans om opnieuw te beginnen. Een schone lei. Niet meer prutsen met een verbeteringetje hier en een beetje bijsturen daar. Maar echt helemaal opnieuw beginnen. Wat Perkamentus opmerkte: de feniks kan zware lasten dragen en de tranen van de feniks kunnen wonden helen. Als Harry Potter dodelijk wordt verwond door de basilisk (nog zo’n fabeldier, maar dan van de duistere kant), komt de inmiddels al lang weer volgroeide Felix de feniks naast hem zitten. Hij druppelt tranen op de wond, die geneest. Zo’n prachtig beeld!
Happinez Krachtdieren deck
- Welk krachtdier is jouw gids vandaag?
- Trek een (dag)kaart ter inspiratie of doe een legging
- Ontdek de wijsheden van 40 magische krachtdieren
De les van de feniks
Misschien is dit de les van de feniks: dat het helemaal niet zo gek is om jezelf om de zoveel tijd te vernieuwen. Om je kostbaarheden om je heen te verzamelen, de balans op te maken, en je oude zelf in een mandje te stoppen, er een mooi pakketje van te maken en het dan symbolisch achter te laten.
We doen het soms letterlijk: we trekken naar het zuiden, we liggen een tijdje de zon te aanbidden tot we roodverbrand zijn, en we komen herboren terug. We doen het figuurlijk: alle schepen achter ons verbranden en helemaal opnieuw beginnen. We doen het soms noodgedwongen: we krijgen een burn-out, en dat leidt tot stilstand en bezinning, tot loutering misschien, het is naast alle ellende ook een kans om jezelf opnieuw uit te vinden, om het voortaan ánders te doen.
Vernieuwing
Misschien ontkom je er niet aan: als het gewicht van alles wat je niet wilt, te zwaar wordt, als het onvermijdelijk wordt om te veranderen en te vernieuwen, is het soms noodzakelijk dingen achter je te laten, je oude zelf vaarwel te zeggen. Zoals D.H. Lawrence schrijft in zijn gedicht over de feniks: ‘Ben je bereid om te worden weggepoetst, uitgewist, gecanceld, niets gemaakt, in de vergetelheid te raken? Zo niet, dan zul je nooit echt veranderen.’
Dat is wat de feniks doet: verdwijnen, écht in vlammen opgaan tot er niets meer over is dan een hoopje as, in het vertrouwen dat hij daarna weer opstaat. Mooi, maar ook eng. Dat hele idee van vernieuwing. Van dingen achter je laten – we doen het niet graag. En daarom hebben we de feniks nodig. Als symbool van hoop, en van vertrouwen. Of je nu zelf je schepen achter je verbrandt of dat iemand anders dat voor je doet, er zijn van die momenten dat je verbaasd en overrompeld kijkt naar iets waarvan je dacht dat het je leven was, en wat nu is gereduceerd tot een hoopje smeulende as. Maar kijk! Ergens daarin zit een piepklein vogeltje, helemaal nieuw en tegelijkertijd zo oud als de mensheid, dat maar heel even nodig heeft om te groeien, en dan kan het weer vliegen.
Dit artikel is redactioneel ingekort en komt uit Happinez ‘Begin Opnieuw’.
Meer inzichten lezen?
Drie boeddhistische inzichten die helpen als je bang bent.
