Afscheid nemen van een dierbare blijft intens verdrietig. Maar deze boeddhistische visie op het leven kan onze aandacht weer uit de schaduw van de dood trekken, terug naar de schitterende persoon die hij of zij was. En naar de verbinding die je met iemand hebt gevoeld van hart tot hart.
Iemand verliezen van wie je houdt is afschuwelijk. De dood kan ons op een genadeloze en abrupte manier van iemand scheiden. We ervaren een mengeling van ontkenning, woede, heimwee en spijt. Het verliezen van een dierbare voelt als achterblijven in een verhaal dat nog niet af was – de dood is te groot om te bevatten, en toch een onomstotelijk gegeven. Je voelt je in eerste instantie volkomen en onherroepelijk van iemand afgesneden. Wanneer de eerste golven van het verdriet voorbij zijn en het gemis voorzichtig een andere vorm krijgt, borrelt langzaam de volgende vraag op: hoe nu verder?
Samsara
Vanuit de boeddhistische levensbeschouwing bezien is de kous met de dood niet af maar zitten onze zielen vast in het rad van de dood en wedergeboorte, ook wel het ‘Samsara’ genoemd (vanuit het Sanskriet vertaald: in cirkels ronddraaien). Zielen die nog niet klaar zijn met het aardse bestaan, pakken de draad weer op. Deze cyclus betekent dat we goede en slechte daden uit onze vorige levens meedragen. En dat de handelingen in ons huidige leven weer impact hebben op onze volgende levens. Tot het leven en de liefde ons doorstromen omdat we niet langer handelen vanuit ons ego, niet langer gehecht zijn aan het aardse bestaan.
Onze voetsporen
De boeddha stond nuchter tegenover de vraag wat er gebeurde met een verlichte ziel die het ‘compleet nirwana’ had bereikt. Hij vergeleek het bewustzijn van een bevrijde en verlichte ziel met stromend water, zo oneindig en weids als de oceaan. En hield het daarbij. Toen zijn leerlingen op details van het bovenhemelse aandrongen, gaf hij aan dat verder niets kon doen dan metafysisch speculeren. Vanuit het boeddhisme bezien is die vraag over het hiernamaals ook niet relevant; het gaat erom wat we hier doen. De voetsporen die we op deze planeet maken.
Nieuw: Happinez Agenda 2025
-
Personaliseer je eigen omslag
-
Indeling per week
-
12x astrologische maandvoorspelling
-
Agenda en inspirerende Astrologie Journal ineen
We zijn de erfgenamen van onze daden
In onze wedergeboortes schuilt de kern van de boeddhistische leer: erkennen dat je de erfgenaam van je eigen daden bent, of dit nu goede of slechte daden zijn. Met de begrippen karma (actie) en vipaka (gevolgen) kun je het boeddhisme ook interpreteren als de leer van de consequenties. De boeddha noemde zijn gedachtengoed daarom het kiriyavada, oftewel de leer van de daden.
Volgens de boeddhistische levensbeschouwing bestaan we uit kosmisch geladen sterrenstof en zijn alle levende wezens met elkaar verbonden.We vertoeven hier op aarde omdat het leven een leerschool is, om door schade en schande wijs te worden. Steeds iets beter te leven. Los van de vraag of er een gene zijde, retourticket of niets op ons wacht na de dood, geeft het boeddhisme ons zodoende een praktische vorm van herinneren, die zich richt op het leven.
De verbindingen
Het verinnerlijken van de levenshouding van een overleden dierbare is een manier van gedenken die onze aandacht terug brengt naar het leven. Het leven van deze ziel in al zijn kleur en rijkdom. De kracht, humor en energie van een overleden dierbare blijven altijd een deel van jou en kunnen zodoende een leidraad vormen. Sta niet stil bij het sterfbed of het graf, sta stil bij de vraag wat deze ziel hier kwam doen.
Wat heb je van hem of haar geleerd? Wat heeft hij of zij jou meegegeven? Hoe verhield hij of zij zich tot het leven? Waar ben je dankbaar voor? Door jezelf deze vragen te stellen, gedenk je iemands ziel in al zijn glorie en houd je je aandacht bij het nu. En wanneer we de acties, avonturen en ideeën van onze dierbaren als uitgangspunt nemen, blijven ze verweven met ons dagelijks leven.
Dit kan troost bieden
Dit betekent niet dat het gemis minder wordt, maar wel dat je jezelf weer verbonden voelt met de persoon die is overleden. En dat kan troost bieden. Door het praktiseren van de lessen die je van iemand hebt geleerd, houd je iemand dicht onder je huid. Zo kunnen we de wijsheid en liefde die we van iemand hebben ontvangen dwars door de dood heen blijven koesteren. Want de verbinding die je hebt gehad met iemand van hart tot hart, daar komt zelfs de dood niet tussen.
Meer lezen over rouw?
Verborgen verdriet: waarom het zo belangrijk is om te praten over rouw.
