Je kunt de bij zien als insect of bestuiver, maar als je je een beetje in de bij verdiept, kun je haar ook zien als een intelligent wezen dat in nauw contact staat met de kosmos. Niet voor niets kenden oude culturen haar een heilige status toe.
De bij: een bijzonder insect
De honingbij draalt nimmer. Ze zoemt en rolt door bloemen en drinkt zoete nectar, soms van wel honderden bloemen per dag. Ze is al 200 miljoen jaar oud en in al die tijd weinig veranderd. Waarschijnlijk is de bij tegelijk ontstaan met de eerste bloemen. Deze oerbloemen begonnen bescheiden, maar gingen er steeds mooier uitzien en sterker geuren, met meer nectar en stuifmeel, waardoor ze aantrekkelijker werden voor insecten zoals bijen. In hun harige vacht blijft stuifmeel goed plakken en zo begon het magische spel van bestuiven dat we tot op vandaag nog kennen en waardoor er veel nieuwe soorten vruchten konden ontstaan op aarde. Als bijproduct van al die liefdevolle rijkdom creëert de honingbij honing, die we kunnen eten en gebruiken als medicijn.
Dansvolk
Bijen zijn niet alleen diep verweven met het leven op aarde, maar ook met ons mensen. Ze schenken ons honing, fruit, groente en noten die we graag eten, en ze leven en werken samen, net als wij. Ze dansen zelfs samen, net als wij. De speurbijen vliegen in de lente en zomer uit op zoek naar voedselbronnen. Als ze die gevonden hebben, keren ze terug naar hun volk om de haalbijen te vertellen waar het voedsel te vinden is. Dat doen ze door een dans op te voeren waarmee ze gedetailleerd laten zien hoe ver het vliegen is naar de voedselbron – één seconde trillen staat gelijk aan honderd meter vliegen – en of het in de richting van de zon is of juist het tegenovergestelde. Zo wijst de dans andere bijen heel nauwkeurig de weg. Het doet denken aan de rituele dansen die we kennen van inheemse volkeren, waarin verhalen worden uitgebeeld aan omstanders.
Goddelijke kracht
Honingbijen leven al heel lang tussen mensen. De oude Egyptenaren hielden al bijen in langwerpige raten van klei die samen een gonzende muur vol honing vormden. De bijen stonden hoog in aanzien, want Egyptenaren geloofden dat bijen rechtstreeks voortkwamen uit de tranen van zonnegod Ra en daarom van goddelijke afkomst waren. Ook voor de Oude Grieken en Romeinen was honing heilig en er bestonden veel mythen en verhalen waarin bijen werden toegerust met menselijk verstand en goddelijke krachten. Er werd verteld dat een bijenvolk een eigen energetisch veld heeft dat is opgebouwd uit vibratie waar- uit de bijen kunnen ‘tappen’. Dit zorgt ervoor dat ze zich steeds opnieuw kunnen opladen en dat er harmonie heerst in de korf en het minder inspanning vraagt om de temperatuur en vitaliteit van het volk hoog te houden.
Eerbied voor imkers
Duizenden jaren lang zijn bijen geprezen om hun helende kwaliteiten en band met het goddelijke, en zowel de honingbij als imker werden omhuld door een sfeer van eerbied, geheimzinnigheid en ongenaakbaarheid. Zo gebruikte Napoleon de symboliek van de bij om zijn macht te tonen; hij liet zijn mantel borduren met honderden bijtjes van gouddraad.
Na de ontdekking van Amerika begon de bij zijn heilige status te verliezen toen suikerriet, en later suikerbiet, goedkoop konden worden verbouwd om suiker te winnen. Honing was niet langer zo belangrijk. Tegenwoordig hebben bijen het ronduit moeilijk. Om zich goed te kunnen voeden heeft een bijenvolk biodiversiteit nodig, en door de grote velden monocultuur in ons land lijden bijen honger. Een veld vol bloesem of mais bespoten met insecticiden geeft eenzijdig en zelfs giftig voedsel. Steeds meer werkbijen keren niet terug naar hun volk, waardoor het hele volk uiteindelijk sterft.
Hoger doel
In de Chinese provincie Sichuan kun je al een beetje in de toekomst kijken: hier zijn namelijk alle bijen en bestuivers door langdurig insecticidegebruik nagenoeg uitgestorven. De appelbomen worden nu door mensen met de hand bestoven, ze klimmen daarvoor in bomen en bestuiven elke bloesem met een speciaal penseel. Het geeft een verdrietig beeld. ‘Geen ander levend wezen op aarde kan zich zo eenzaam en verloren voelen als de mens,’ schreef filosoof Rudolf Steiner ooit in een lezing over de honingbij. Volgens hem leren bijen ons de les van diepe verbondenheid. Een bijenvolk is een organisme: alle bijen zijn onafhankelijk, maar dienen een gezamenlijk, hoger doel. Ieder bijenvolk heeft een eigen, gezamenlijke ziel, en die is gelijkwaardig aan de individuele ziel van de mens. Zo heeft een bijenvolk een hoger bewustzijn dat in de kosmos werkzaam is, net als wij, aldus Steiner. “De bijen laten zien dat het geheel meer is dan de som der delen. Zij vormen een voorbeeld van onzelfzuchtige liefdeskrachten die zich uiten in zielenwarmte en wijsheid die door de bijen wordt omgezet in ijverige daden ten goede van het geheel.”
Tekst: Sarah Domogala
Dit is een ingekort artikel en komt uit Happinez ‘Hartstocht‘
