8 rituelen die je kind helpen om afscheid te nemen

Je kind goed afscheid laten nemen van iets wat belangrijk is, hoe doe je dat? Met deze rituelen maak je het in ieder geval wat makkelijker. Ook voor jezelf. En bedenk daarbij altijd dit: elk afscheid is ook een nieuw begin.

1. Een huisdier: altaartje

Of het nu een hond is of een hamster, meestal voelt je kind diepe vriendschap voor een dier in huis. Vaak is de dood van een huisdier ook het eerste moment dat het een dichtbij staande dierbare verliest. Natuurlijk zul je eerst stilstaan bij het verdriet, wellicht een mooie begraafceremonie bedenken, en daarna kun je samen een herdenkingsplek in huis inrichten; een altaartje. Het is helemaal niet gek om het voerbakje erbij te zetten en nog een tijdje te blijven vullen. Een buiten gevonden schat op het altaartje leggen, een kaars aansteken, aan elkaar vertellen wat er zo leuk was aan dit dier zijn allemaal rituelen die kunnen helpen bij de verwerking van het verlies.

2. Tandjes: verzameldoosje

Een tand verliezen is als je jong bent reden tot vreugde: nu kun je er met je tong tussen, je wordt groot, er komen nieuwe tanden. Aan de andere kant is het ook een beetje vreemd. Een stukje van je lijf laat los. Eerst had je nog een wiebeltand, nu zit er een gat. Het voelt anders, klopt het echt wel? Natuurlijk, benadruk je als ouder, maar we gaan die trouwe bondgenoten wel goed bewaren. Voor elke tand een (zelfgemaakt) doosje met een briefje erin. Wanneer is dit tandje eruit gegaan? Op welke dag, welk uur, welke plek? En dan alle doosjes samen weer in een groter exemplaar. Hetzelfde kun je doen met kiezen, al zal daar misschien wat minder emotie bij komen kijken, omdat je kind dan al iets ouder is.

3. (Vakantie)vriendjes: ketting knopen

Als je gaat verhuizen of naar huis terugkeert na een heerlijke vakantie, laat je vanzelfsprekend iets achter. Dat kan intens verdrietig zijn, ook al is het afscheid misschien niet voor eeuwig. Een vriendschapsketting is een tastbare, troostrijke herinnering. Met een knoopje voor elk vriendje en iets van die persoon eraan. Dat kan iets als een schelpje, een stukje stof of een sleutel zijn, óf een (gekocht) hangertje dat je kind aan hem of haar doet denken. De grote steen is het symbool van vriendschap. Een teken dat vriendschap voor eeuwig is, dat je aan elkaar kunt blijven denken al woon je mijlenver uit elkaar én dat vriendschap overal te vinden valt. Je kind kan de ketting dragen of naast zijn bed leggen. En met de tijd hoeft hij niet meer zo dichtbij te zijn, en krijgt ie een mooi plekje aan de muur.

4. Lievelingskledingstuk: maak er wat van

Dat jurkje waar ze zomers mee door de velden huppelde, zelfs toen het eigenlijk al te klein was. Dat gestreepte T-shirtje dat hij dag- en nacht aan wilde omdat het zo zacht was – en soms mocht dat ook. Er zijn kledingstukken die je gewoon niet weg kunt doen, ook al is iedereen in het gezin eruit gegroeid. Er een poppenjurk van maken of een beren-T-shirt zorgt dat het dichtbij blijft. Inlijsten en ophangen geeft het alle eer die het toekomt. Af en toe sta je er samen bij stil. Dan is het zomaar weer zomer of zo’n bijzondere nacht waarin je nog even ging kijken of-ie echt wel sliep, in z’n strepenshirt.

5. Opa/oma/vader/moeder/vriend: brief(je) schrijven

Jonge kinderen tot een jaar of vijf, begrijpen nog niet dat de dood onomkeerbaar is. Ze denken nog magisch; misschien kan een dokter oma of papa weer levend maken. Een kind van zes weet meestal dat de dood definitief is. Al is het nog wel erg moeilijk om te accepteren als het gebeurt. Vanaf negen jaar dringt het tot je kind door dat het iedereen overkomt, ook hemzelf. Eerlijk en helder praten over wat dood-zijn inhoudt, is voor elke leeftijdscategorie van groot belang. Anders ontstaat er verwarring of zelfs angst. Erg jonge kinderen kun je steunen door aan te geven wat iemand dan allemaal niet meer kan: voelen, zien, horen, ruiken, proeven…
Een effectieve manier om iets te doen met alles wat je nog had willen zeggen tegen de overledene, is een brief(je) schrijven. Je kind kan het zelf doen of – als hij nog niet kan schrijven – tegen jou vertellen wat hij ongeveer wil zeggen. Daarna kan hij zo’n briefje in een kledingstuk van de dierbare overledene stoppen. Of in een speciaal daarvoor bestemde brievenbus doen. (zie kader)

6. De lagere school: bloem

Twintig tot dertig kinderen die je bijna elke dag zag, hoe laat je die los en houd je ze toch een beetje vast? Door al hun namen op blaadjes te schrijven (of te laten schrijven) en daar een bloem van te knutselen. Of een heel boeket. Het hart van de bloem wordt gevormd door de naamblaadjes van je beste vrienden en vriendinnen. De juf of meester kan op een los bloemblaadje of op de steel. Al knippend en plakkend kan je kind vertellen over de dingen die hij met zijn klasgenoten heeft meegemaakt. Nare herinneringen mogen natuurlijk ook worden opgehaald. Desnoods schrijft je kind die ook op blaadjes en scheur je ze daarna in stukjes. Weg ermee!

7. Je vlecht: doneren aan een goed doel

Afscheid nemen van je lange haar, dat is nogal wat. Borstelen, wassen, ermee zwieren, alles is anders vanaf nu! Geef die lange lokken als het mogelijk is weg, bijvoorbeeld via [stichtinghaarwensen.nl] Zo geeft het ene kind het andere kind weer haar en daarmee zelfvertrouwen, want leven zonder haar is ingewikkeld. Maak er daarom liefdes-lokken van. Fotografeer of film het bezoek aan de kapper, het moment dat de vlecht eraf gaat. Een grote envelop eromheen en een lieve brief erbij voor de ontvanger. Zwaai naar de brievenbus als het pakketje erin zit. Dag lokken, dag lieve lokken, nu is het tijd om een ander koppie te gaan verwarmen.

8. De speen: doorgeefcadeautje

Voor sommige kinderen is het een regelrechte [life saver] (en voor sommige ouders ook). Een steun en toeverlaat. Met aandacht afscheid nemen is dus aan te raden. Misschien laat je ’m wegzweven aan een heliumballon, de eeuwigheid tegemoet, met een kaartje eraan voor de vinder. Of breng je ’m samen naar de speelgoedwinkel en mag je kind er iets voor uitzoeken. Maar het mooist is misschien wel om ‘de speen’ aan een pasgeboren baby in je omgeving te geven. Zo kun je uitleggen dat er voor jouw kind een nieuwe fase is aangebroken, die van ‘groot zijn’. En dat het speentje voor een nieuw klein baby’tje is. Pak de speen samen mooi in en zorg dat je kind er iets voor terugkrijgt (desnoods neem je zelf een kleinigheidje mee).

Dit is een fragment uit Happi.kids 1-2019. Meer lezen? Je bestelt het nummer in onze shop.