Dankbaarheid als sleutel tot geluk: uit steeds meer studies komt het verband tussen deze twee gevoelens naar voren. Als je dagelijks een dankdagboek bijhoudt, verleg je je focus van wat er allemaal beter kan naar wat je allemaal al hébt. En dat zorgt ervoor dat je je gelukkiger voelt.
We spraken Ernst-Jan Pfauth, auteur van het Dankboek, over hoe het oefenen in dankbaarheid je leven mooier kan maken.
Het oefenen van dankbaarheid heeft een rijke spirituele traditie, waar jij met het aanhalen van veel wetenschappelijke artikelen in je Dankboek een rationele kijk op probeert te geven. Waar komt die behoefte vandaan?
Het helpt mij om te kijken naar hoe iets in ons brein werkt. Wij mensen maken toch best wel veel denkfouten. In de laatste paar decennia is de wereld enorm veranderd. In al die jaren daarvoor ging ons leven veel meer om overleven, en hadden we veel minder tijd om stil te staan bij wat we precies aan het doen waren. Maar nu we onze tijd anders indelen, denken we wel nog steeds op dezelfde manier. Ik vind het heel interessant dat wetenschappers en neurologen zeggen: we doen wel dit, maar eigenlijk is ander gedrag beter voor ons geluk.
Je zegt dat je verdwaalde in de wereld van zelfhulpboeken, en om dat op te lossen schrijf je er zelf een. Hoe helpt dit boek je om wél echt iets te veranderen?
Ik heb het geprobeerd mijn tekst zo compact mogelijk te houden. De inzichten die ik opschreef ken je wel: ik denk niet dat er veel in dit boek staat dat radicaal vernieuwend is. Het gaat mij vooral om de witte pagina’s. De dingen die je daar opschrijft herinneren je eraan wat écht belangrijk voor je is. Ik merk dat de dingen die ik opschrijf vaak hetzelfde zijn. Volledige aandacht voor mensen om wie ik geef, waarde toevoegen in m’n werk, het gevoel dat ik ervaar als ik in een flow raak. Door dat elke dag op te schrijven ontwikkel ik nieuwe gevoelens van dankbaarheid en word ik er elke dag aan herinnerd waar ik naar wil streven.
Waar kwam de behoefte vandaan om dit boek te schrijven?
De inzichten die in onderzoeken over geluk naar boven komen zijn niet heel verrassend. Als je een lijstje maakt waar mensen gelukkig van worden, zal tijd doorbrengen met mensen van wie we houden, mensen helpen of in een flow raken daar ongetwijfeld opstaan. Als je dat leest dan denk je: dat is allemaal heel logisch. Maar wat ik interessant vind is hoe je die inzichten dan vervolgens onderdeel van je leven maakt. Als ik een zelfhulpboek las, dan had ik altijd tijdens het lezen het gevoel dat ik het he-le-maal anders ging doen. Maar twee weken later was ik de inhoud van het boek alweer vergeten. En als ik dan een paar weken later weer mijn notities bekeek, werd ik weer bevangen door hernieuwd enthousiasme. Een eindeloze vicieuze cirkel. Op een gegeven moment realiseerde ik: als ik deze inzichten onderdeel van mijn leven wil maken, moet ik er een ritueel van maken – net zoals we dat doen met rituelen die betrekking hebben op onze fysieke hygiëne.
Hoe zorgt het opschrijven van dankbaarheidsgevoelens bij jou voor meer geluk?
Ik schrijf voor ik mijn dag afsluit altijd op waar ik de volgende dag aandacht aan wil geven. Vandaag had ik bijvoorbeeld een bespreking met iemand van De Correspondent en ik nam me voor om vooral heel erg goed te luisteren. Voor mij is het net zoals tandenpoetsen: iets dat ik elke dag wil doen en wat ik bij mezelf in de gaten wil houden. Want voor je het weet is je aandacht die je op een dag te besteden hebt verdwenen in je Instagram of Facebook feed. En de dingen die je daar ziet, motiveren je vaak om andere doelen na te streven dan voldoening, of empathie. Als je een tijdschrift leest gaat het vaak over hoe je rijk, succesvol of mooier wordt – en op sociale media zie je ook alleen maar de hoogtepunten van je eigen en andermans leven. Dit dankboek geeft een tegengeluid.
Hoe komt het denk je, dat we zo bezig zijn met het onszelf vergelijken met anderen, en dat we zo bezig zijn met prestatie? Denk je dat dit om te keren is, en hoe?
Ja, dat denk ik wel. En ik denk dat die tegenbeweging ook al aan de gang is: de toenemende populariteit van yoga en meditatie is daar een voorbeeld van. Maar ik denk dat we wel slim moeten kijken naar oplossingen – alleen aanpakken vanuit de politiek werkt niet. Zo is in Frankrijk burn-out een politiek onderwerp. Er is daar een wet aangenomen die werkgevers verbiedt om na bepaalde tijden hun werknemers te mailen, maar bijna niemand houdt zich daaraan. Sterker nog, mensen proberen allerlei manieren te verzinnen om er onderuit te komen en tóch te blijven werken. Het laat zien dat je dit soort problemen ook moet oplossen vanuit een soort individueel bewustzijn. Met dit boek probeer ik mensen individueel bewust te maken en ze aan te sporen het er met andere mensen over te hebben.
Ben jij je werk ook op een andere manier gaan benaderen, sinds je dankbaarheid oefent?
Werken is ook voor mij heel belangrijk, maar voor mij is er wel iets veranderd in wat ik belangrijk vind in mijn werk. Vroeger koppelde ik mijn geluk heel erg aan de populariteit van mijn werk, en het aanzien dat het me opleverde. En nu ik er zo bewust mee bezig ben besef ik dat mijn geluk daar helemaal niet in zit. Ik haal dat uit momenten met collega’s, of als ik echt waarde heb toegevoegd. En dat hoeft niet te betekenen dat iemand anders die waarde deelt: zolang ik het zelf maar waardevol vind. Door daar bewust over na te denken word ik er steeds beter in om dat voor mezelf te herkennen.
Een mooi voorbeeld daarvan is het boek dat ik acht jaar geleden schreef. Dat was niet echt een succes. Elke keer als ik een boekhandel binnenliep, dan lag het er niet. En dit boek ligt wel overal. Dus je zou verwachten dat ik nu gelukkiger zou zijn. Als ik nu de AKO binnenloop, dan ligt mijn boek daar. Dat was de eerste keer heel leuk. Maar de tweede keer dacht ik: ja, het ligt wel op de bestseller tafel, maar niet op de meest prominente plek. Waarom ligt het zo aan de zijkant? Dan ga je je daar weer druk om maken. Maar nu krijg ik ook mailtjes van mensen die mij vertellen wat het boek voor hen betekent. En dat gaat dan niet om 10.000 likes, maar gewoon af en toe een mail van iemand die de moeite neemt om mij te schrijven en te vertellen wat voor invloed mijn boek op zijn of haar leven heeft gehad. En dat geeft me veel meer voldoening dan dat ik zie dat mijn boek goed zichtbaar in de boekhandel ligt.
‘When you work, you work hard. When you’re done, you’re done’ is een quote die je in je boek gebruikt. Maar hoe doe je dat, als je voor een medium of bedrijf werkt dat zich voornamelijk op het internet focust en waar het werk dus altijd doorgaat?
Het lukt me steeds beter om echt vrij te zijn op momenten dat ik niet aan het werk ben, maar het is wel een constante strijd. Ook ik heb dagen waarop ik met mijn email begin, of dagen waarop ik er na werktijd nog naar kijk. Maar sinds ik me afvraag wat werk voor mij precies inhoudt en wat voor waarde ik met mijn werk wil toevoegen, gaat het wel steeds beter. Want hoe belangrijk is het dat ik gelijk antwoord als iemand op Twitter iets tegen mij zegt?
Is direct antwoorden belangrijker dan aandacht te hebben voor de vrienden met wie ik op dat moment ben? Natuurlijk niet. Ja, het geeft een lekker gevoel dat iemand iets van me gelezen heeft, geliket heeft en vervolgens op mij reageert. Maar ik hoef daar niet gelijk iets op te antwoorden. Het helpt ook dat ik mijn telefoon wegleg als ik thuiskom. Ik zet hem dan in de oplader achter mijn koffiezetapparaat, zodat ik hem niet zie en er moeilijk bij kan. Zo rust ik de avonden uit. Natuurlijk werk ik nog steeds weleens ‘s avonds, maar dan doe ik dat heel bewust.
Hoe zoeken jullie naar een work-life balance bij De Correspondent?
Bij De Correspondent proberen we te kijken hoe we onze werkomgeving zo in kunnen richten dat de gezondheid van onze werknemers niet leidt onder het werk. Ik denk dat andere bedrijven dat ook moeten doen: het is op zoveel vlakken niet logisch om mensen zo hard te laten werken. Het is niet goed voor hun eigen geluk, het is niet goed voor hun productiviteit, het is niet goed voor hun creativiteit. We putten ze alleen maar uit en het kost heel erg veel geld. Dus laten we om zowel empathische als om zakelijke redenen kijken naar hoe we werk weer kunnen terugdringen. Ik geloof niet zo in work-life balance – werk neemt het leven over. Balans zou zijn: veertig uur, en daar krijg je voor betaald, en meer niet. Maar zo werkt het niet meer. En ook ik heb een levensfase gehad dat ik het heel leuk vond om vijftig, zestig of zeventig uur per week te werken. Dat staat mensen natuurlijk vrij. Maar als ze de stress of druk voelen om dat te moeten doen, is dat een heel ander verhaal.
Oefenen in dankbaarheid
Wil je het oefenen van dankbaarheid zelf uitproberen? Het Dankboek is nu verkrijgbaar, en je leest meer op www.dankboek.nl
