‘Wat ga ik doen met mijn leven?’ Lastige vraag, bijvoorbeeld als je net van school komt. Aan het hartelijke advies ‘Doe wat bij jóu past’ schiet je eigenlijk niet zoveel op in een fase van je leven waarin je gewoon nog niet weet wat echt bij jou past.
En moet het wel helemaal om jou draaien? Waarom eigenlijk? De Amerikaanse journalist David Brooks pleit in zijn boek The Second Mountain ervoor je leven zo in te richten dat het juist niet alleen om jou draait, maar (vooral) ook om de vraag hoe je een bijdrage kunt leveren aan het oplossen van grote problemen, en hoe je verbindingen aangaat met de mensen en de wereld om je heen. Daar word je op den duur veel gelukkiger van. En die insteek kan bijvoorbeeld ook helpen bij het maken van grote, levensbepalende keuzes.
Levensbepalende keuzes
Wat zijn dat voor keuzes? Eenvoudig samengevat: keuzes die invloed hebben op de loop van je leven, en hoe je je ontwikkelt als mens. Welk levenspad je inslaat, heeft op den duur invloed op wie je bent, aldus Brooks. Voorbeeld: de keuze voor gaan werken, reizen of studeren. Een leven met iemand opbouwen, of de relatie verbreken. Gaan werken bij een groot bedrijf of een start-up. Of voor een baan in de zorg of in de ICT. Dat is een keuze waar je leven een andere wending door neemt, en waardoor jijzelf ook verandert. Maar je weet van tevoren niet hóe je zult veranderen. Daardoor kun je ook niet weten hoe je later terug zult kijken op dit besluit. Dus wat te doen?
Om te beginnen wat niet helpt. Er zijn drie vaak gegeven adviezen, schrijft Brooks, waar je bij dit soort levensbepalende keuzes eigenlijk niet zoveel aan hebt. Dit zijn ze:
1. ‘Vertrouw op je intuïtie’
Doen wat goed vóelt, dat is in veel gevallen een goed advies, maar juist bij grote besluiten kun je op basis van intuïtie ook enorm de plank misslaan. In de liefde, bijvoorbeeld: je weet zéker dat iemand je Grote Liefde is – en twee jaar later vechten jullie elkaar de tent uit wegens totaal tegengestelde karakters.
Eigenlijk, schrijft Brooks, is je intuïtie alleen betrouwbaar als het gaat om dingen waar je veel ervaring mee hebt of veel van weet. Dan heb je een vorm van onbewuste kennis opgebouwd, en dat zorgt voor een buikgevoel waar je op kunt vertrouwen. Maar het kenmerk van levensbepalende keuzes is nu net dat je je op onbekend terrein begeeft. Je hebt nog geen kennis en ervaring op dit gebied. En in dat soort gevallen doet je intuïtie ook maar een gooi.
2. ‘Neem een rationele beslissing’
Het klinkt mooi: maak gewoon een lijstje van voor- en nadelen. Of, bijvoorbeeld als het gaat om het kopen van een huis: bekijk er een aantal (bijvoorbeeld 18), en kies dan de eerstvolgende die beter is dan alle huizen die je al zag.
Maar ook hier is een probleem: als je door de richting die je kiest verandert als persoon, heb je geen idee hoe je toekomstige zelf op het besluit terug gaat kijken. Bovendien: een grote beslissing gaat niet alleen over logica. Het gaat niet om het kopen van een broodrooster, waar je af kunt gaan op reviews en beoordelingen van de consumentenbond. Bij een levenskeuze gaat het om wat past bij jóu. Dat hoeft niet de logisch ‘beste’ keuze te zijn.
3. ‘Kies waar je goed in bent’
Ook dit is geen advies dat noodzakelijkerwijs tot een goed besluit leidt. Het is fijn als je van nature ergens goed in bent, maar dat verplicht je niet om er iets mee te doen. Wat als je een enorm creatief talent hebt, maar je voelt niets voor een creatief beroep? Of andersom: je goed bent in techniek, maar totaal geen zin hebt in een exacte studie? Ook in de liefde kan gelden dat je ergens goed in bent, en er toch niet gelukkig van wordt. En daar zit hem de kneep: een grote beslissing gaat niet alleen om waar je goed in bent, maar ook om waar je hart ligt. Kortom: als het gaat als het gaat over hoe je je leven wilt inrichten, zijn andere vragen belangrijker.
Wat dan wel?
De kern waar het David Brooks om gaat, is de verbinding tussen je eigen belang en dat van de wereld om je heen. De analyse van Brooks is dat we zijn doorgeslagen in het idee van individuele vrijheid. Die individuele vrijheid was een prachtig alternatief voor de verstikkende tijd waarin alles voor je bepaald werd (lees: de jaren vijftig van de vorige eeuw), en je je vooral moest aanpassen aan de groep, maar we zijn erin doorgeslagen. Het idee dat je ‘alle vrijheid hebt’ en ‘alles kunt worden wat bij jou past’ is een idee waar je eigenlijk weinig mee kunt als je bijvoorbeeld net van school komt en gewoon nog niet weet wie je bent en wat bij je past.
Bovendien: van alleen maar je eigen geluk en welbevinden voorop te stellen, word je op den duur niet gelukkig, signaleert Brooks. Want ten diepste hunkeren we naar verbinding met anderen. We verlangen naar een leven dat om méér draait dan alleen ons individuele eigenbelang. We willen het gevoel hebben iets te kunnen bijdragen, iets te kunnen geven. Een sociaal netwerk opbouwen, relaties hebben, jezelf ten dienste stellen aan iets dat belangrijker is dan jijzelf, dát is wat een diepere, zinvolle laag geeft aan ons leven. En daarbij gaat het om dit soort vragen:
- Wat vind jij belangrijk?
- Welke problemen zie je om je heen? Welk groot probleem wil je helpen oplossen?
- Welke bijdrage wil je leveren aan een mooie, zinvolle wereld?
Je eigen roeping + wat de wereld nodig heeft
Uiteindelijk gaat het erom het punt te vinden waar jouw gevoel over waar je heen wilt met je leven samenkomt met waar de wereld behoefte aan heeft. Dat kan bijvoorbeeld zijn in de zorg, in kunst, in het milieu, noem maar op. Het advies van Brooks is: gebruik jouw vrijheid om je te verbinden met anderen, met je sociale netwerk, met de wereld om je heen.
Juist door je ego iets opzij te zetten, juist door je verbonden te voelen en samen te werken aan een gemeenschappelijk doel, krijg je het idee van een zinvol, betekenis leven waar je naar op zoek bent – en dat je nooit zult vinden als je alles alleen laat draaien om je ego, of je eigen loopbaan.
Klinkt vaag? Je zou het zo kunnen samenvatten: kijk welke talenten en vaardigheden je hebt en hoe je die kunt inzetten om de wereld mooier, beter of gezonder te maken, sámen met anderen. Je hebt dan een richtpunt waardoor je, om maar wat te noemen, met een opleiding in de ICT een zinvolle bijdrage kunt leven aan betere zorg. Het zou zomaar kunnen dat je dan op een dag opstaat en dat de vraag ‘Wat moet ik doen met mijn leven?’ compleet is verdwenen. Dan dóe je het al. En ben je gelukkig met de keuzes die je maakte, omdat ze in lijn liggen met je diepste verlangens en overtuigingen.
Meer weten?
- David Brooks, The second mountain (Penguin Books)
Meer lezen over het maken van belangrijke beslissingen?
Grote levensbeslissing voor de boeg? Deze methode kan helpen de knoop door te hakken.
