Doe ik het wel goed genoeg? Waarom schuldgevoel vaak niet helpt

Dat douchen gisteravond, dat had best wat korter gekund. Die prachtige jurk van laatst, daarvan heb je niet gecheckt hoe duurzaam de stof was. En het lijstje met vliegreizen die je in je leven gemaakt hebt, kun je niet op twee handen tellen. We hebben allemaal wel eens zo’n besef – want wie is perfect? – en voelen ons dan schuldig. Maar jezelf afstraffen om minder handige keuzes heeft geen enkele zin, schrijft Susan Smit. Ze heeft een ander advies: schrijf.

Je schuldig voelen is op zich een nuttige emotie. Gezond schuldgevoel ontstaat als je iets hebt gedaan wat indruist tegen je eigen normen. Het zorgt ervoor dat je, als dat mogelijk is, je fout kunt herstellen of ervoor kunt kiezen het in de toekomst anders aan te pakken. Het stimuleert je om het goede te doen. Een andere zaak wordt het als je je verantwoordelijk voelt voor dingen die jij niet alleen in de hand hebt, als je denkt: ‘de mensheid is de aarde aan het verwoesten, dus ik ben schuldig.’ Schuldgevoel kan belastend worden als je de lat voor je eigen groene gedrag zo hoog legt dat je er zelf onmogelijk nog aan kunt voldoen.

Machteloos gevoel

Als het schuldgevoel over wat we de planeet aandoen alles overschaduwt, is het niet meer behulpzaam. Het motiveert niet meer om te verbeteren, en geeft alleen maar spanning, angst en gevoelens van minderwaardigheid. Soms is het al te zeer cultiveren van schuldbesef zelfs een manier om je toch nog goed over jezelf te laten voelen: ‘Zie je wel, ik weet wel hoe het zou moeten en ik voel me er echt rot over. Zo slecht als de anderen kan ik dan toch niet zijn?’

Schuldgevoel kan er ook voor zorgen dat je je machteloos voelt. Je lijkt het nooit goed te kunnen doen; met elke stap die je zet, elke maaltijd die je bereidt en douche die je neemt, doe je de aarde kwaad. Die onmacht kan bovendien doorschieten in het maar helemaal opgeven: ik ben niet brandschoon, hoezeer ik mijn best ook doe, dus wat maakt het nog uit?

Schrijfoefening

Ga rustig zitten met pen en papier en beantwoord deze vragen:

Is er een recente keuze waar je, met het oog op duurzaamheid, spijt van hebt?
Ga terug naar het moment vóór de keuze. Heb je getwijfeld en wat waren je afwegingen?
Welke gedachte / overtuiging / afweging gaf de doorslag?
Wat zou je tegen jezelf willen zeggen als je kon teruggaan naar dat moment vóór de keuze?
Kun je dit inzetten voor een volgende gelijkwaardige situatie zodat je daarna geen spijt hebt?
Zijn er steekwoorden, beelden of symbolen die je daarbij kunt gebruiken?

De oefening kan je niet alleen helpen om te reflecteren op een keuze die je gemaakt hebt, maar biedt vooral inzicht wanneer je een nieuwe keuze moet maken.