Hoe komt het dat mensen als ze toch al weinig geld hebben, vaak beslissingen nemen waardoor het probleem alleen maar erger wordt? Omdat schaarste iets doet met je brein, waardoor je alleen nog maar aan vandaag denkt en niet meer aan morgen. Daar is iets aan te doen (en dat helpt ook bij ongelukkige liefdes of tijdgebrek!)
Van de regen in de drup, penny wise, pound foolish. Mensen die te maken hebben met schaarste, nemen vaak onverstandige beslissingen waardoor het probleem alleen maar erger wordt. En daar is een verklaring voor, schrijven psychologen Sendhil Mullainathan en Eldar Shafir in hun boek ‘Schaarste. Hoe gebrek aan tijd en geld ons gedrag bepalen’.
Ze onderzochten wat schaarste doet met je brein, en daaruit blijkt: als je echt gebrek hebt aan iets dat belangrijk voor je is (geld, liefde, tijd) gaat er in je hoofd een knop om, waardoor je alléén nog maar denkt aan datgene dat je mist. Je bent alleen nog maar met vandaag bezig (niet meer met morgen), en het kost denkvermogen. Niet zo’n beetje ook: uit onderzoek blijkt dat ernstig geldgebrek hetzelfde effect heeft als een nacht niet slapen: je kunt minder goed nadenken, je maakt sneller fouten en je scoort zelfs lager op een IQ-test.
En doordat je niet meer in staat bent op lange termijn te denken en verstandige beslissingen te nemen, zak je er als je niet uitkijkt steeds dieper in weg. Je doet je best, maar je graaft je alleen maar dieper in. Meer schulden, meer tijdgebrek, nog ongelukkiger in de liefde. De schaarstevalkuil, heet dat.
Je vrienden staan er hoofdschuddend naast, maar eigenlijk is het ook zó begrijpelijk. Je bent zo druk bezig met brandjes blussen dat je andere dingen er niet óók nog bij kunt hebben. Ook al zijn het belangrijke dingen, zoals het invullen van formulieren. Maar wat doe je eraan?
Het gaat niet alleen over geld
Vanaf een afstandje is het gemakkelijk om daar een oordeel over te hebben, zeggen Mullainthan en Shafir, maar dat bij schaarste die knop om gaat, overkomt iedereen. Herkenbaar voorbeeld: als je te weinig tijd hebt, laat je dingen liggen, die daardoor juist meer tijd gaan kosten. Je loopt achter de feiten aan, en dat gaat ten koste van de écht belangrijk zijn: relaties, ontspanning, vrienden, kinderen.
En ergens wéét je wel dat je van strenge diëten (in feite: gebrek aan eten) alleen maar gaat yoyo-en. Dat je van die ongelukkige liefde alleen maar ongelukkiger gaat worden. Of dat die cursus time-management alleen maar tijd kost.
Maar als je echt gebrek hebt aan tijd, geld, liefde, dan heb je alleen maar oog voor het lichtje aan het einde van de donkere tunnel (die alleen maar steeds langer wordt), en je komt niet op het idee dat je die tunnel ook gewoon úit zou kunnen stappen. Terwijl dat op termijn waarschijnlijk slimmer is, omdat je dan in staat bent verstandigere beslissingen te nemen.
Wat dan wel? Focus op overvloed!
Merk je dat je door schaarste alléén nog maar bezig bent met geld, tijd, eten of liefde?
Probeer vervolgens te focussen op ándere dingen – de dingen waar een overvloed aan is. Daar zijn geen dure seminars voor nodig! Wees lief voor jezelf, koester vriendschappen, oefen dankbaarheid.
Maar vooral: geef jezelf een pauze. Neem, met je overvolle agenda, een paar uur vrij om naar de wolken te kijken. Stoppen met calorieën tellen, en eet gewoon iets eten dat goed voor je is. Vraag iemand je te helpen met belangrijke zaken van de lange termijn, waar je steeds niet aan toekomt (je aangifte, je rekeningen, je hypotheek). En ga daarna iets leuks doen.
Al is het maar een middagje die schaarste-knop uitzetten. Dat zou wel eens het begin van de oplossing kunnen zijn.
Meer weten?
Sendhil Mullainathan en Eldar Shafir, ‘Schaarste. Hoe gebrek aan tijd en geld ons gedrag bepalen’ (Maven Publishing).
Meer lezen over overvloed?
Hier vind je 3 tips die zorgen voor meer dankbaarheid (wat ook voor een gevoel van overvloed zorgt).
