Op welk punt sta jij in de ontdekkingstocht van jouw leven? Sta je aan het begin van een verandering, zit je er middenin, of kom je net uit een lastige periode? Waar je ook staat, je kunt altijd de keuze maken om te groeien, zegt schrijfster Elizabeth Lesser.
‘Heb liefde voor je lot’, is de titel van je lezing op het Happinez festival: hoe je kunt groeien door een moeilijke periode. Zorgt iedere moeilijke periode voor groei?
Ik geloof dat iedere moeilijke periode ons de kans geeft om te groeien, maar dat we niet altijd kiezen voor die groei. Midden in een lastige tijd is het leed soms te groot en zit er even niets anders op dan te wachten tot alles weer rustiger wordt. Dan pas ontwaar je een pad. Het is belangrijk om dan niet ongeduldig te zijn, of jezelf te veroordelen, maar de tijd te nemen en jezelf te vergeven als je niet zo snel groeit of verandert als je zou willen. Want het is geen wedstrijd! De kunst is om open te blijven staan als het lastig is, en om de neiging tot oordelen en schaamte te weerstaan.
Als ik het moeilijk heb, denk ik vaak aan de mensen die me inspireren. Mensen die een lastige situatie toebedeeld kregen, en die gebruikten om te groeien. Zoals Nelson Mandela, die in de gevangenis uitgroeide tot een krachtige, liefhebbende persoon die anderen wist te verenigen. Toen hij president werd, nodigde hij zelfs zijn gevangenisbewaker uit bij de inauguratie. Of Anne Frank, die midden in de oorlog de schoonheid in de mensheid bleef zien, of Victor Frankl, die de concentratiekampen overleefde. Hij schreef: “Wanneer we een situatie niet meer kunnen veranderen, staan we voor de uitdaging om onszelf te veranderen. Alles kan een mens afgenomen worden, behalve één ding, de laatste van de menselijke vrijheden – de keuze voor de eigen levenshouding, ongeacht de omstandigheden, voor het eigen pad.”
Een ander citaat dat je geïnspireerd heeft, is van schrijfster Anaïs Nin: “En toen kwam de dag dat het risico om opgevouwen in de knop te blijven zitten groter was dan het risico om te bloeien.” Wat betekent die zin voor je?
Ik herinner me nog goed dat ik dit citaat voor het eerst zag, in een winkel, waar het ingelijst aan de muur hing. Mijn hartslag stokte. “Dat gaat over mij”, dacht ik. “Ik ga dood als ik niet openga, als ik niet bloei, als ik zo blijf als nu.” Ik was begin dertig, had twee kleine kinderen, en zat vast in een ingewikkeld huwelijk. Mijn angst om de waarheid te zeggen was groot, ik dacht dat ik het niet verdiende om gelukkig te zijn. Ik wist dat ik iets moest veranderen, maar ik was doodsbang, ik was bevroren. Het citaat van Anaïs Nin liet me zien dat het tijd was om open te gaan.
Je kent het verhaal van de feniks vast wel: de vogel die verandering voelt aankomen. In plaats van te vechten, of zich uit angst af te sluiten, stelde de vogel de vraag: ‘Wat wil je me leren?’ Het antwoord was: er is iets nieuws dat in jou wil leven, en daar moet iets ouds plaats voor maken. Dus ging de vogel de vlammen in, verbrandde zijn oude zelf, en werd opnieuw geboren, geheeld. Net als alle mythes klinkt het heel kleurrijk en spannend, en we weten allemaal dat tijden van verandering vaak eerder donker dan kleurrijk zijn. Maar als je een leven van betekenis, liefde en schoonheid wilt leiden, moet je die vlammen in.
Soms voelt het veiliger om ‘opgevouwen in de knop’ te blijven zitten, in een vertrouwde situatie, ook als je eigenlijk weet dat het niet goed voor je is. Wat is er voor nodig om uit zo’n situatie te stappen?
Bloeien betekent niet altijd dat je een veilige of bekende situatie achter je moet laten, maar wel dat je diep naar binnen moet kijken. Hoe kun jij veranderen – jouw houding, jouw reacties, jouw hart – om jezelf meer geluk, vrede en inzicht te brengen? De beroemde psychiater Jung zei: “Wat je niet naar boven haalt in je bewustzijn, wordt je lot.” Ik geloof dat het altijd goed is om het licht van het bewustzijn te richten op wat er in je leven gebeurt. Om nieuwsgierig te zijn, in plaats van angstig en bevroren. Zoals Jung zegt: ook als je niet naar je leven kijkt met moed en eerlijkheid, en je niet afvraagt wat er moet veranderen, komt die verandering, maar dan heb je er geen controle over. Meestal moet de verandering plaatsvinden van binnen, met eerlijkheid, vergeving. En ja, soms moet je uit een vertrouwde situatie stappen. Als je dat ontdekt, kun je beslissen wanneer, en hoe. Maar zonder haast. Er is geen perfecte manier om het bos door te komen, maar je vindt je eigen pad.
Wat zou je iemand aanraden die nu door een moeilijke periode heen gaat, en (nog) niet ziet wat ze daarvan kan leren?
Zelf vertrouw ik op drie dingen als ik probeer uit te vinden wat ik kan leren van zo’n periode. Meditatie is het eerste. Door kalm en stil te zijn, probeer ik de stemmetjes in mijn hoofd tot kalmte te manen, zodat ik de stem in mezelf kan vinden die altijd weet wat er geleerd moet worden. Meditatie is een oefening: het kost tijd om het te leren en om er profijt van te hebben.
Wat mij ook erg heeft geholpen, vooral tijdens de moeilijkste periodes, is therapie. Soms heb je gewoon iemand anders nodig die je helpt dingen voor jezelf helder te krijgen. Praten met iemand die het beste voor jou wil, en die jouw diepste zelf ziet -je ziel-, kan heel erg helpen bij het bepalen van de stappen die je moet zetten.
Het derde is bidden. Als je bidt, zeg je: ‘Ik weet niet wat ik moet doen, ik ben de weg kwijt! Laat me alsjeblieft het pad door het bos zien, maak me duidelijk wat deze periode me wil vertellen.’ In mijn boek ‘Hoe verander ik mezelf?’ schrijf ik over alle drie methoden, en in mijn lezing op het Happinez festival komen meditatie en gebed ook aan de orde.
Wat kunnen we op het Festival nog meer van je verwachten?
Is het je wel eens opgevallen hoe gek het is dat verandering de aard is van ons leven, terwijl de aard van de mens is om zich tegen die verandering te verzetten? Op het Happinez festival zal ik vertellen over die weerstand tegen verandering. Ik ga het hebben over het Feniksproces, en leid een meditatie waarin we allemaal in contact kunnen komen met iets in ons leven wat aan het veranderen is, of iets wat we eng vinden om naar te kijken. Daarbij laat ik zien: we’re all in this together! Er is niets om je voor te schamen, want ieder mens gaat door roerige periodes heen. Samen zijn op het Festival helpt ons om te beseffen dat we onderdeel van iets groters zijn, dat we vrienden tegenkomen op ons pad.
