Reageren op kritiek zonder dat het klinkt alsof je je staat te verdedigen: het is het vinden van de gulden middenweg die jou en de ander verbindt in plaats van een muur opwerkt. Reageren op kritiek is een uitnodiging om een brug te maken en dichter bij elkaar te komen.
Neem een stap terug
Het belangrijkste is dat je een stap terugneemt. Als je de verleiding om meteen in de verdediging te schieten leert weerstaan, maakt dat een hoop relaties – bijvoorbeeld met vrienden, familie, je lief en collega’s – een stuk gemakkelijker. Eigenlijk zijn er ook maar heel weinig situaties waarin je je eigen standpunt écht hoeft te verdedigen. Meestal gaan we vooral in de aanval omdat we gelijk willen hebben. Je ego neemt het dan over, en die kan de communicatie en verbinding met een ander behoorlijk verstoren. En dat kan soms heftige gevolgen hebben.
Volgens Amerikaanse relatietherapeut en psycholoog John Gottman is defensief gedrag namelijk een van de ‘vier ruiters van de apocalyps’, oftewel: een signaal dat kan wijzen op het naderende einde van een relatie.
Jouw waarheid is niet dé waarheid
Wat je onbewust doet als je in de verdediging gaat, is de mening of de gevoelens van een ander afwijzen en je eigen verantwoordelijkheid uit de weg gaan. Onthoud dat er altijd meerdere waarheden zijn. Die van jou is niet altijd gelijk aan de waarheid van een ander. En met een open houding luisteren naar wat iemand te zeggen heeft, is ook niet hetzelfde als ermee instemmen. Het betekent alleen maar dat je die ander de ruimte geeft om te vertellen wat hij of zij op zijn lever heeft.
Dit is defensief gedrag
Er zijn verschillende defensieve reacties op kritiek:
- Een opmerking van de hand wijzen, bijvoorbeeld door te zeggen ‘zo erg was het nu ook weer niet’.
- ‘Ja, maar…’ zeggen.
- Excuses bedenken om te verklaren waarom je iets deed.
- Het gesprek op een ander onderwerp brengen of niet willen voeren.
- De schuld afschuiven: ‘jij doet precies hetzelfde’ of ‘ik deed alleen maar X omdat jij Z’.
- In de slachtofferrol kruipen.
Zo’n defensieve reactie zorgt ervoor dat de ander zich niet gehoord voelt, waardoor hij of zij zich geroepen voelt om de kritiek op een andere manier alsnog aan je duidelijk te maken. Vaak gaat dat gepaard met stemverheffingen of nare opmerkingen, waardoor jij nóg meer in de verdediging schiet. Je snapt het: dat leidt tot een vicieuze cirkel van kritiek leveren en defensief reageren waar niemand blij (of beter) van wordt.
Zo kan het ook
Volgens Gottman kun je de cirkel doorbreken door verantwoordelijkheid te nemen of te erkennen dat je de kritiek begrijpt. Dat doe je bijvoorbeeld door dit te zeggen:
- Ik begrijp waarom je boos bent.
- Ik kan me voorstellen waarom je dat zo voelt.
- Ik snap waarom je dat zo ziet.
- Ik ben X inderdaad vergeten: ik had het op tijd moeten doen.
Nogmaals: verantwoordelijkheid nemen of een opmerking erkennen wil niet per sé zeggen dat je het er helemaal mee eens bent. Maar het geeft wel aan dat je je kunt inleven in het perspectief van de ander en dat je bereid bent om eerlijk en objectief naar jouw eigen aandeel in de situatie te kijken. Op die manier ontstaat vertrouwen en voorkom je onnodige spanningen.
Lees ook:
- Waarom tevreden het nieuwe gelukkig is
- Zo neem je complimentjes in ontvangst
- Mindful zelfcompassie: zo word je liever voor jezelf
