Iran is een land van poëzie, dat weet Neda Kazemi – dochter van een Iraanse vader en Nederlandse moeder – als geen ander. Met haar reisorganisatie Ciran organiseert ze al tweeëntwintig jaar trektochten en reizen door Iran.
Voor Happinez ‘Van betekenis’ begeleidde antropologe Neda journaliste Marjoleine de Vos en fotografe Joss de Groot op haar reis door het land. Op die reis stond poëzie centraal.
Wat verwachten mensen als ze naar Iran gaan? Komt de werkelijkheid met die verwachting overeen?
Vaak zijn ze op zoek naar de roots van onze beschaving. Ze willen met eigen ogen een veelbesproken land zien. Ik denk dat reizigers vaak veel verschillende dingen in hun hoofd hebben: ze hebben gehoord dat het er gevaarlijk kan zijn, maar ook dat het er mooi is, en dat de mensen hartelijk zijn.
Vervolgens blijkt Iran hun verwachtingen vaak te overtreffen. Ze weten dat Iran de bakermat van onze beschaving is, maar dat er zóveel geschiedenis te vinden is? Dat de natuur er zó mooi en gevarieerd is, en dat de mensen er zó vriendelijk zijn? Als reizen het meeste voldoening geeft als het je verrast, dan is Iran misschien wel de meest belonende bestemming op aarde.
Iran kent een rijke traditie van poëzie, met dichters als Hafez en Rumi. Zie jij iets van poëzie terug in het dagelijks leven in Iran?
Ja absoluut, in alles. Ten eerste in de taal. In Iran zal nooit iemand een speech geven zonder een stukje van een gedicht te citeren. De meeste spreekwoorden zijn regels uit gedichten. Iedereen haalt er stukjes van gedichten aan – de bakker, de taxichauffeur, de professor op de universiteit, iedereen.
Op graven zie je ook vaak poëzie. Zelf ben ik mijn lieve zusje verloren toen ze nog maar net dertien was. Op haar graf staan twee regels van een prachtig gedicht van Hafez. Toen ik met Marjoleine de Vos ’s ochtends vroeg het mausoleum van Hafez bezocht was er een man die dat bewuste gedicht onmiddellijk voor me vond en met zoveel emotie voor me declameerde, dat ik natuurlijk moest huilen. Die regels beschrijven precies het leven van mijn zusje.
Hoe komt het dat poëzie zo belangrijk is voor Iraniërs, denk je? In Nederland speelt het niet zo’n grote rol.
Farsi, de Perzische taal, is een taal voor poëzie. Farsi en dichtkunst zijn nauw met elkaar verbonden. En misschien worden in ieder land andere zintuigen van mensen getriggerd. Het is ongelofelijk hoeveel goede schilders Nederland kent: Rembrandt, van Gogh, Mondriaan. Iran heeft weinig echt grote schilders maar wel heel goede dichters en filosofen.
Mijn vader zei altijd dat je in Shiraz, waar twee van Irans grootste dichters vandaan komen –Hafez en Saadi- niets anders kon worden dan een dichter. Dit omdat de stad één en al romantiek uitstraalt. In de lente ruiken de straten naar verse bloesems, er vliegen nachtegalen rond. De stad overweldigt je als een soort dronkenschap.
Welke rol speelt poëzie in jouw eigen leven?
Het is altijd verweven geweest met mijn leven. Mijn vader was professor in de toegepaste kunst en wist veel van literatuur. Er ging geen dag voorbij dat ik hem niet een paar regels poëzie hoorde citeren. Vaak zat hij urenlang met vrienden bij ons in de tuin, gedichten te citeren. Soms met tranen in hun ogen, vanwege de schoonheid van de woorden.
Dertien jaar geleden ben ik getrouwd met Mohammed. Voor hem is poëzie ook een van zijn bestaansredenen. Op onze huwelijksuitnodiging stond een gedicht, en hij neemt altijd dichtbundels mee als we een weekendje weggaan. Toen hij heel jong was heeft hij moeten vechten, omdat Iran in oorlog was. Zelfs in die zware periode, toen de dood om de hoek was, droeg hij iedere dag een bundel van Hafez bij zich.
Wat zouden wij in Nederland kunnen leren van het leven in Iran?
Reizen naar Iran is meer dan een mooie ervaring, het is een verrijking van je geest. Het belangrijkste wat Nederlanders er kunnen leren is het leven in het ‘nu’. In Iran ervaar je een gevoel van tijdloosheid: het besef dat je nu op een plek bent, dat het moment waardevol is en je het niet zou willen missen.
Wat je als bezoeker ook niet snel vergeet, is de grenzeloze gastvrijheid van de Iraniërs. Blijdschap wordt gedeeld, verdriet wordt gedeeld, het huis wordt gedeeld. Als ik iemand bezoek, is het geen enkel probleem als ik tien andere mensen meeneem. Het is een land van spiritualiteit, waar materialisme nog geen grote rol speelt en liefde en vriendschappen voorop staan.
Wat is voor jou de mooiste plek in Iran?
Ach, heel Iran is mooi. Ik ben verliefd op iedere centimeter van mijn vaderland. In heel Iran heb ik favoriete plaatsen. De bergen in Noord-Teheran bijvoorbeeld, waar ik ben opgegroeid en soms ging skiën. Of Yazd, een adembenemende woestijnstad waar je uren door kleine steegjes kunt slenteren. En de waterstromen in de bergen, met hun verfrissende water.
