Mijn achtjarige kreeg van de caissière de vraag of hij bepaalde plaatjes spaarde. Hij knikte en ze wilde een stapeltje aan hem overhandigen. ‘Dat hoeft niet, hoor,’ zei hij, ‘ik heb er al genoeg.’
De caissière bleef de plaatjes met een verbaasd gezicht in de lucht houden, waarop hij er weer vriendelijk voor bedankte. ‘Maar ze zijn gratis, hoor,’ probeerde ze nog. Dat ging een tijdje zo door, tot ik moest voorkomen dat hij ze dan maar uit beleefdheid aannam. Op de terugweg dacht ik na over het begrip ‘genoeg’ dat in onze maatschappij om meer uitleg vraagt dan het concept ‘meer’, waarover geen vragen worden gesteld.
‘Hoe meer, hoe beter’
We zijn gaan denken dat meer van iets goeds altijd beter is, dat een stijgende lijn de enige goede lijn is, dat alleen groei iets positiefs is en anders heet het ‘stagnatie’ of ‘achteruitgang’. Ergens in ons oerbrein zal een angst voor tekort zitten dat ons zegt dat we, ook al hebben we nu genoeg om te overleven, desnoods voorraadjes moeten aanleggen voor slechtere tijden. Het kapitalisme en consumentisme zullen ons de mantra ‘hoe meer, hoe beter’ verder hebben ingeprent. Hoe dan ook: ook als het essentiële al beschikbaar is, wordt oppotten, opschalen en omhoogkijken als verstandig en ambitieus gezien.
De horizon schuift elke keer mee
De neiging naar meer, sneller en beter maakt ons blind voor wat we al hebben. Het idee dat als we eenmaal méér hebben we tevreden en gelukkig zullen zijn, is een illusie, want de horizon schuift elke keer mee. ‘Meer’ ligt altijd een stukje verderop. Zo ligt onze focus op het najagen van iets wat buiten ons bereik ligt, terwijl we minder aandacht hebben voor wat vlak voor onze neus ligt. Goedbeschouwd worden we er armer van.
Een besef van ‘genoeg’ is het grootste bezit dat je kunt hebben. Het zal je meer brengen dan welke rijkdom dan ook. ‘Goed is goed genoeg’ is een krachtig uitgangspunt. Dat vond Seneca al, en vóór hem Epicures. Ook de stoïcijnen verspreidden de gedachte dat meer van iets goeds niet altijd wenselijk is, maar dat ‘overdaad schaadt’.
Wees tevreden met genoeg
Als je het woord ‘genoeg’ uitspreekt en tot in je cellen voelt waar het voor staat, dan zul je voelen wat het je kan brengen: innerlijke rust. Tevredenheid. Waardering. Als dat wat je al hebt genoeg is, dan is alles wat erbij komt een extra bonus. Iets waarvan je kunt genieten, maar wat geen werkelijke bijdrage levert aan je geluk. Waarbij ik nog eens wil benadrukken dat dit geldt voor de de situatie waarin aan het essentiële is voldaan.
Zeker nu de grenzen van de groei zijn bereikt, en alles wat op aarde leeft tegenwerkt en beschadigt, valt gemakkelijk in te zien dat het niet het tekort is wat ons bedreigt, maar het denken in tekort.
Wees tevreden met genoeg.
