Elke keer als ik een roman af heb en er interviews over geef, besef ik dat het weer over hetzelfde thema gaat: zelfbeschikking. Ditmaal vertel ik in mijn roman ‘Tropenbruid’ over het Amsterdamse weesmeisje Anna, dat in 1907 op afstand trouwt met een ambtenaar in Nederlands-Indië en naar Batavia gaat. Maar welk verhaal ik ook vertel, op een wezenlijk niveau is het altijd een verhaal over autonomie tegenover aanpassing.
In hoeverre kun je bepalen wie je bent? Ben je een product van je afkomst, tijd en plaats of kun je je eigen leven vormgeven? Als schrijver kun je in een historische roman de grenzen waar je personage tegenaan loopt lekker dik aanzetten, omdat de regels en conventies in vroegere tijden nu eenmaal veel strikter waren dan nu. De ruimte om je te ontplooien, zeker voor vrouwen, was veel kleiner en de grenzen waren moeilijker te beslechten. Je hoorde je te gedragen volgens de regels van je geloof, sekse, milieu; anders werd je uit de samenleving verstoten. En toch waren er altijd mensen die hun eigen weg gingen, met alle gevolgen van dien. Zoals mijn Anna.
Persoonlijk geluk
Elk mens heeft de keuze: ga je mee in wat er door de omgeving van je wordt verwacht of ga je, als die verwachtingen niet bij je passen, je eigen weg? Je kunt de spelregels van het systeem waarin je zit leren begrijpen en toepassen, maar je kunt ook besluiten het spel niet mee te spelen. Je kiest voor eigenheid. Zelfbeschikking. Soevereiniteit. Als je dat doet, zul je misschien ook moeten afzien van de voordelen van conformeren, zoals status, gemak en in sommige gevallen maatschappelijk succes. Maar je zult aan persoonlijk geluk en vervulling winnen.
Je eigen kritische licht
Een mens kan positie innemen, dat is wat ik altijd wil laten zien. Je kunt kleur bekennen op een ogenschijnlijk bescheiden manier, door altijd vraagtekens te zetten bij wat in jouw tijd en milieu ‘goed’ en ‘normaal’ wordt gevonden. Door te blijven voelen wat bij jouw aard past en niet slaafs de modieuze overtuigingen en gedragingen van je tijd te volgen. Want – en ook dat leer je van historische romans – wat nu het hoogste goed zou zijn, is over een jaar of tien weer achterhaald. Dus je kunt de dingen maar beter nu al tegen je eigen kritische licht houden.
Ruimte voor persoonlijke vrijheid
Onderwerp je je aan het systeem van consumeren, succes najagen, ‘jong blijven’, netwerken, hard werken om een dure hypotheek te kunnen betalen, bijblijven met de laatste roddels, nieuwste gadgets, populairste tv-series en actualiteiten? Of kies je stelselmatig voor rust, klein geluk, schoonheid in kunst, literatuur, natuur, verbindingen waarvan je voelt dat die je voeden? We hebben het voorrecht in een tijd te leven met veel ruimte voor persoonlijke vrijheid, zonder dat we uitgestoten worden. In godsnaam, maak er gebruik van!
Meer lezen?
- Opvoeden doe je zo: de 8 basisregels volgens Susan Smit
- Susan Smit over regeltjes en uitzonderingen
- Hoe Susan Smit als heks rituelen uitvoert
