Maya Angelou was niet alleen liefdevol en streng, maar ook inspirerend en vooral: wijs.
‘I’m loving, but I’m tough’, zei Maya Angelou eens. De Amerikaanse dichter en schrijver (en nog veel meer) Dr. Maya Angelou was een voorbeeld en mentor voor talloze beroemdheden, maar eigenlijk voor iedereen die haar boek I know why the caged bird sings las, of op een andere manier met haar en haar werk in aanraking kwam – bijvoorbeeld via de documentaire ‘Maya Angelou – And still I rise’. Onder meer omdat ze het leven ten volle leefde en niet bang was haar eigen keuzes te maken – in een tijd dat dat nog allerminst vanzelfsprekend was.
Maya Angelou was niet alleen liefdevol en streng, maar ook charismatisch en inspirerend. Opgewekt, grappig en vooral: wijs. ‘Als je mensen onderwijst, moet je zelf ook een voorbeeld zijn,’ zei ze eens. ‘Hmmm, dat valt nog niet mee! Maar ik doe mijn best!’
Dit zijn vier levenslessen van Maya Angelou.
1. ‘Je zult niet alles wat je overkomt in de hand kunnen houden, maar je kunt beslissen om je er niet klein door te laten krijgen.’
Maya Angelou werd als klein meisje verkracht, kreeg op heel jonge leeftijd een kind, had allerlei baantjes om rond te komen – het woord ‘gemakkelijk’ is niet wat je zou willen gebruiken voor haar leven. Maar geen van die dingen kreeg haar klein, integendeel, ze vormden een inspiratie, onder meer voor haar autobiografie en voor het bijzondere gedicht (haar bekendste) ‘Still I rise’.
2. Neem je verantwoordelijkheid – en vergeef jezelf
Dr. Angelou windt er geen doekjes om dat ze in haar eigen leven echt niet alles goed heeft gedaan. In het prachtige ‘Brief aan mijn dochter’ (waaruit ook het eerste citaat kwam) schrijft ze: ‘Ik heb veel fouten gemaakt en ongetwijfeld zullen er voor mijn dood nog meer bij komen. Wanneer ik pijn zag, wanneer ik merkte dat mijn onbeholpenheid ongenoegen veroorzaakte, heb ik geleerd daar de verantwoordelijkheid voor te nemen, op de eerste plaats mezelf te vergeven en me vervolgens te verontschuldigen bij iedereen die door mijn misrekening gekwetst werd.’
Je verontschuldigen, dat klinkt vanzelfsprekend. Jezelf vergeven is lastig. Toch: doe dat eerst. Vergeef jezelf, als je fouten maakt.
3. ‘Zeg nee als het nee is’
‘Je hebt een plek diep in jezelf die je helder en zuiver wilt houden’, zei Maya Angelou in een van haar gesprekken met Oprah Winfrey. ‘Het is de plek waar je heen gaat als je bidt, of als je mediteert. Het is een plek die je wilt beschermen en daarom is het nodig soms streng te zijn. Want niemand heeft het recht daar zomaar binnen te komen, door je uit te schelden of slecht te behandelen. Daarom: zeg nee als het nee is.’
Nee zeggen is niet makkelijk, maar wel nodig. Het mooie hiervan is dat je door deze uitleg goed aanvoelt wanneer iemand je grens overgaat. Als je merkt dat iemand je dreigt te kwetsen in je kern, zorg dan dat ze niet binnen kunnen komen. Zeg nee. Bescherm jezelf.
4. ‘Doe gewoon wat goed is’
Je wilt in je leven graag het goede doen, maar hoe weet je wat ‘het goede’ is? Maya Angelou heeft, vertelt ze, een schilderij van Phoebe Beasley waarop een stuk of negen vrouwen staan, en een lege stoel. Die vrouwen op het schilderij doen haar denken aan de vrouwen in de gebedsgroep van haar oma, en als ze iets moet doen, kijkt ze naar dat schilderij en naar die lege stoel en ze denkt ‘Wat zou oma doen? Wat zou oma zeggen?’ Angelou: ‘Ik kan haar stem bijna horen, als ze zegt: ‘Now sister, je wéét wat goed is. Just do right.’
Hieruit spreekt zo’n vertrouwen. Wat het goede is, hoef je niet aan iemand te vragen, je wéét het al.
Wat zou Maya Angelou doen?
Er is iets wonderlijks met Maya Angelou. Ze overleed al een aantal jaar geleden, maar als je haar hoort praten, voelt het alsof ze het rechtstreeks tegen jou heeft. Lees haar boeken, of kijk die documentaire, en je hebt er een mentor bij. Zo voelt het echt. Alsof je iemand hebt die op de achtergrond met je meeleeft, iemand die rechtstreeks door je heen kijkt, je zwakke plekken ziet, en toch, misschien wel juist daarom, vertrouwen in je heeft. Iemand die liefdevol is en streng tegelijk. Zodat, als je ergens mee zit of niet weet wat je moet besluiten, je altijd kunt denken: Wat zou Maya Angelou doen? En eigenlijk weet je dan wel wat je te doen staat.
Maya Angelou
4 april 1928 – 28 mei 2014
Zien en lezen
De prachtige documentaire ‘Maya Angelou, and still I rise’. Het bekendste boek van Maya Angelou is ‘Ik weet waarom gekooide vogels zingen’ (uitgeverij De Geus). De Amerikaanse president Bill Clinton vroeg Maya Angelou een gedicht te schrijven bij zijn inauguratie in 1993, de beelden daarvan zie je hier.
Meer levenslessen?
Dit zijn de mooiste uitspraken van Nelson Mandela (en wat ze je leren).
