De grote filosofen wisten het meer dan tweeduizend jaar geleden al: je hebt vrienden voor de lol en je hebt vrienden die nuttig zijn. En dan heb je ook nog vrienden die met je meeleven, en je helpen om de beste versie te worden van jezelf.
Vriendschap is van alle tijden. En dit onderscheid in vriendschappen is misschien wel actueler dan ooit. Vriendschappen zijn er namelijk in allerlei soorten. De buren, de moeders van het schoolplein, de vriendinnen waarmee je vroeger met de poppen speelde, je collega’s, de leesclub, een hartsvriendin – maar wat is eigenlijk een goede vriend?
De Griekse filosoof Aristoteles dacht daar ruim tweeduizend jaar geleden al over na, en wat hij over vriendschap schreef is nog steeds verhelderend. Hij onderscheidt drie soorten vriendschap. Er is in je leven plek voor alledrie – maar de derde is de belangrijkste.
1. Nuttige vriendschappen
Dit zijn praktische vriendschappen, waar je allebei voordeel van hebt. Buren die voor elkaar de pakjes aannemen, de planten water geven als er een op vakantie is of elkaars hond meenemen naar het bos. Ouders van het schoolplein die elkaar helpen: ik neem jouw kind mee naar voetbal, jij haalt het mijne uit school als ik ziek ben. Ook vriendschappen met collega’s vallen vaak onder dit soort ‘voordeelvriendschappen’. Het zijn gelijkwaardige vriendschappen, en de basis is vertrouwen. Als de gemeenschappelijke basis wegvalt (je gaat verhuizen, de kinderen gaan naar de middelbare school, een collega gaat ergens anders werken), houdt vaak ook de vriendschap op. Dat is niet erg. Je kunt probleemloos uit elkaar. Er komt meestal wel weer een andere nuttige vriendschap voor in de plaats, met andere ouders en nieuwe buren en collega’s.
2. Vriendschappen om het plezier
Je maakt elkaar aan het lachen, je bezoekt samen concerten of films, je gaat samen sporten, gaat samen uit, of je hebt een liefdesaffaire. Als je jong bent, heb je waarschijnlijk veel van dit soort ‘genotvriendschappen’, maar de vriendschappen vallen ook vrij snel weer uit elkaar, eenvoudigweg omdat je interesses veranderen. Van de massa vrienden waarmee je ooit uitging, blijven er misschien nog een of twee over. De roze bril van verliefdheid gaat af, en eigenlijk blijk je totaal niet bij elkaar te passen. Je wordt ouder, gaat je settelen, gaat niet meer zo vaak uit, vriendschappen verwateren.
3. Vrienden voor het leven
De derde categorie gaat over ‘goede’ vrienden. ‘Goed’ slaat zowel op de vriendschap als op de persoon. Met goede vrienden kun je ook lol hebben, én je kunt je nuttig maken voor elkaar. Maar er komt nog iets bij. Goede vrienden zijn goed voor je, in de zin dat ze zelf een goed mens zijn (of dat in elk geval, met vallen en opstaan, proberen te zijn) en jou helpen om dat ook te worden. Volgens Aristoteles streeft elk levend wezen ernaar zijn of haar doel te bereiken – in dit geval kun je zeggen dat goede vrienden elkaar helpen om de beste versie van zichzelf te worden.
Deze vriendschappen zijn gebaseerd op karakter en de manier waarop jullie in het leven staan. Dat is een solide basis. Zo’n vriendschap ontwikkelt zich. Naarmate je meer samen doormaakt, en er voor elkaar bent, verdiept ook de vriendschap zich. Je hebt elkaars geluk voor ogen, en helpt elkaar dat te bereiken. Je bent letterlijk en figuurlijk vrienden ‘voor het leven’ – de vriendschap kan een leven lang duren, en je helpt elkaar het leven te leven op een manier die voor ieder het beste is.
Verhelderend!
De categorieën liggen trouwens niet voor de eeuwigheid vast. Een moeder van het schoolplein met wie je misschien niet eens zo héél veel gemeen lijkt te hebben, kan in tijden van tegenslag een echte vriendin blijken te zijn (‘in nood leer je je vrienden kennen’). Omgekeerd kan het gebeuren dat een ‘hartsvriendin’ met wie je leef en leed deelde, je vertrouwen beschaamt. Teleurstellend, ja, maar dat soort dingen gebeurt. Dan hoef je niet meteen het contact totaal te verbreken, je kunt ook concluderen dat dit kennelijk een ander soort vriendschap was dan je dacht, het contact op een lager pitje zetten door de vriendschap om te zetten in een ‘vriendschap voor de lol’: je blijft gewoon vriendelijk, je gaat misschien nog samen uit, maar je neemt haar niet meer in vertrouwen.
Koester je vrienden
Vriendschap geldt voor alle domeinen van het leven. Idealiter is je liefdespartner ook je beste vriend, bijvoorbeeld. Je kunt het nut van vriendschappen dan ook moeilijk overschatten. Vrienden zijn misschien wel de belangrijkste factor als je een gelukkig mens wilt zijn.
En natuurlijk gaat het niet alleen over vrienden hebben, maar net zo goed over een goede vriend zíjn. Echte vriendschap is niet vrijblijvend, aldus Aristoteles. Het gaat om wederkerigheid, om tijd voor elkaar vrijmaken, aandacht hebben, actief betrokken zijn bij het leven van de ander. Echt goede vrienden, daarvan heb je er maar een paar, al was het maar omdat het anders lastig wordt je aandacht te verdelen. Vriendschap draait om aandacht. Mee-leven in elkaars leven – dat is vriendschap.
Styling: Marita Janssen
Fotografie: Dana van Leeuwen
Meer weten?
Edith Hall, ‘Wat zou Aristoteles doen? Hoe oude filosofie je leven kan veranderen’ (uitgeverij Ten Have).
Meer lezen over Aristoteles?
Wil je een weloverwogen beslissing nemen? Dit is hoe je dat doet (met dank aan Aristoteles).
