Voel je je extreem verantwoordelijk voor je omgeving? Schiet je soms zonder reden uit je slof? Voel je je vaak een vreemde eend in de bijt, maar weet je niet waar dat gevoel vandaan komt? Grote kans dat jouw onverklaarbare gedrag te maken heeft met je verleden of dat van je familie.
Bibi Schreuder, expert op het gebied van familieopstellingen, legt uit hoe je patronen herkent en hoe je ruimte maakt voor verandering.
Familiepatronen
De band tussen broers en zussen en hun ouders is een bijzondere. Niet alleen omdat je samen opgroeit, lief en leed deelt en dezelfde genen hebt, maar vooral omdat jouw ‘positie’ in het gezin veel zegt over wie je later als volwassene bent (of denkt te moeten zijn). Verschillende omstandigheden in het gezin kunnen jou vormen en je maken tot de persoon die je vandaag de dag bent. En dat kan positief zijn, maar er kan in je jonge leven ook – geheel onbewust – een disbalans zijn ontstaan. Iets wat in je volwassen leven je gedrag bepaalt en waar je maar niet vanaf kunt komen, hoe graag je het ook wilt veranderen.
Dat heeft alles te maken met het gezin als systeem, vertelt Bibi Schreuder, mede-eigenaar en één van de oprichters van het Bert Hellinger Instituut voor systemisch werk en opstellingen. Ter verduidelijking vergelijkt zij het gezin met een kudde wilde dieren op de savanne. “Wanneer er gevaar op de loer ligt, zorgen de ervaren dieren ervoor dat de kudde bij elkaar blijft en dat de kleintjes beschermd worden. Dit systeem werkt alleen als de hele kudde meewerkt en als de volwassen dieren hun plek innemen, zodat de buitenkant van de kudde gesloten is,” vertelt ze. En dat geldt ook voor het gezin. “Wij mensen zijn ook kuddedieren. Ons oerinstinct zorgt ervoor dat we ons schikken naar het systeem, om zo in veiligheid te blijven.”
De band met je broer of zus
Ben je opgegroeid met een broer of zus die extra aandacht of zorg nodig had, bijvoorbeeld vanwege een ziekte of handicap, dan is de kans groot dat jij uitstekende leiderschapskwaliteiten hebt ontwikkeld en goede voelsprieten hebt voor wat er in je omgeving gaande is. Dit maakt je enerzijds sterker, maar tegelijkertijd kan het je ook beperken. Bijvoorbeeld omdat je jezelf altijd maar wegcijfert en je je vaak (te) verantwoordelijk voelt.
Wanneer het systeem onder druk komt te staan – bijvoorbeeld vanwege die extra zorg voor een ziek of gehandicapt kind – is de kans dan ook groot dat een ander kind uit datzelfde gezin zich als kind al onbewust als ‘volwassene’ gedraagt. Om het systeem niet uit balans te brengen en de ouders te ontlasten heeft hij of zij zichzelf ervan overtuigd altijd sterk te moeten zijn en alles zelf te moeten regelen. Zo’n patroon dat in je kindertijd (geheel onbewust) is ontstaan, kan tekenend zijn voor de rest van je leven.
Van onbewuste familiepatronen naar ruimte voor verandering
Ook in minder specifieke situaties kunnen de verhoudingen in je familie bepalend zijn voor je huidige gedrag en overtuigingen. Misschien zijn er in het verleden dingen gebeurd die je (groot)ouders niet of nauwelijks een plek hebben kunnen geven. Een miskraam waar nooit over gesproken is, een buitenechtelijk kind of een tweedeling van de familie door oorlog kan in jouw huidige leven van invloed zijn. Zelfs als iets al generaties terug is voorgevallen.
Zie je al weken op tegen een samenzijn met familie omdat er vaak strubbelingen zijn, omdat je je niet begrepen voelt of omdat het meestal op ruzie uitdraait? Weet dan dat dit misschien wel te maken heeft met een disbalans die in het verleden is ontstaan. Inzicht hierin kan je meer duiding geven én helpen jezelf en je familieleden beter te begrijpen.
Bibi benadrukt dat patronen als gevolg van zo’n (verzwegen) gebeurtenis vrijwel altijd onbewust ontstaan. Een familieopstelling is bedoeld om zulke onbewuste patronen aan het oppervlak te krijgen en mensen bewust te maken van het bestaan en de impact ervan. “Hoe harder je je probeert af te zetten tegen je eigen gedrag of tegen dat van een familielid, hoe dichter je erbij blijft,” vertelt ze. “De truc is dan ook juist om je hele familie, inclusief alle gebeurtenissen en narigheden, te nemen zoals die is, zodat alles een plek kan krijgen en er ruimte ontstaat voor verandering. Maar daarvoor is eerst inzicht en bewustwording nodig. Een familieopstelling kan je die geven.”
Meer lezen over familieopstellingen?
Familieopstellingen: dit is waarom ze zo bijzonder zijn (en hoe ze werken).
