Piekeren is een schijnoplossing. Het geeft ons het idéé dat we iets nuttigs doen, maar zorgt zelden voor vernieuwende inzichten. Volgens Marnix Pauwels zijn nieuwe problemen gediend bij frisse invalshoeken. En daarvoor moeten we dus niet bij ons intellect zijn.
Heerlijk voorspelbaar zijn we toch. Zodra er sprake is van een serieus probleem of echt belangrijke keuze, gaat de taak automatisch naar het denken. Het algemene idee is dat we de oplossing vinden als we maar genoeg intellectueel zwoegen, álle mogelijke uitkomsten op een rijtje zetten, wikken en wegen, en uiteindelijk doen wat ‘het slimst’ lijkt.
Maar dat is vaak juist helemaal niet verstandig.
De herinnering
Het nadeel van problemen te lijf gaan op een intellectuele manier, is dat je altijd put uit je geheugen, uit je herinnering. Aan de hand van oude gebeurtenissen en dito kennis, probeer je een nieuwe oplossing te bedenken. Dat is handig en efficiënt voor dagelijkse taken, maar nauwelijks geschikt voor grote levensthema’s of echte uitdagingen. Het levert namelijk zelden frisse ideeën op. Omdat je steeds oude kennis blijft herkauwen, kom je in een soort vicieuze cirkel terecht. Een van de redenen waarom piekeren zo zinloos is.
Schijnoplossing
Piekeren is een schijnoplossing. Alhoewel het eigenlijk nooit prettig voelt en vrijwel altijd een herhaling van zetten is, geeft het wel het idéé dat we iets nuttigs doen. De gedachte erachter: als ik een probleem heb, moet ik hoe dan ook in actie komen. En dat klopt absoluut als je been in brand staat of je benzinetank bijna leeg is, maar niet als je een beslissing wil nemen over het opzeggen van je baan of het verbreken van een relatie. Piekeren is alsof je een taart bakt en om de vijf seconden de oven opent om te kijken of de stukjes appel al gaar zijn.
Omdat we zo heilig geloven in de kracht van ons intellect, vergeten we dat er altijd contact mogelijk is met een wijsheid die vele malen krachtiger en relevanter is dan de berg kennis en feitjes die we in ons leven hebben verzameld. Grote uitdagingen en bepalende stappen zijn dan ook niet gebaat bij piekeren en andere denksessies die verstikt worden door zorgelijke herhaling, maar hebben stilte nodig om te rijpen. Pas als we afstand nemen van de praatjes van het verstand, horen we de diepe woorden van universele intelligentie.
Frisse invalshoeken
Nieuwe problemen zijn gediend bij frisse invalshoeken. Daarvoor moeten we dus niet bij ons intellect zijn, dat immers vergelijkbaar is met de geheugenopslag van een computer, en slechts oude informatie biedt die we vaak eindeloos recyclen. Nieuwe problemen kun je veel beter te lijf gaan met de sprankelende universele intelligentie waarop we allemaal zijn aangesloten, maar die we vaak niet meer herkennen omdat ons hoofd zo vol van zichzelf is. Dáár vinden we de kracht van intuïtie, de aha-erlebnis, de momenten van ‘ineens wist ik gewoon wat ik moest doen!’. Het verschil tussen een verstandelijke oplossing en een aanwijzing vanuit het grotere geheel is duidelijk, je kent het uit de praktijk. Het eerste is geforceerd en voelt hooguit ‘verstandig’; het tweede kwam spontaan en ongeforceerd in je op toen je stopte met piekeren en is veel wijzer. Je ervaart het eerder in je buik dan in je hoofd, en het stroomt makkelijk en moeiteloos. Kortom: het verstand is een prachtige, geavanceerde tool, maar niet het kompas waarop je zou moeten varen.
Essentie van ons bestaan
Als we voor de toekomst gebruikmaken van wat we weten uit het verleden, zijn we aan het herhalen. Een groot risico is hierbij dat we vanuit logica precies denken te weten wat goed voor ons is en welke uitkomsten we zogenaamd nodig hebben. In mijn ogen is dat nogal naïef, en een enorme overschatting van het inzicht in ons leven. Ik weet niet hoe het met jou zit, maar ik weet serieus niet waar mijn levensweg het meeste bij gebaat is, simpelweg omdat het meestal gaat om dingen die ik nu létterlijk nog niet kan bedenken. Bovendien: als ik alles van tevoren kon verzinnen, leefde ik niet alleen in een totaal voorspelbare wereld, maar werd ik ook nooit echt op de proef gesteld. Dat is volgens mij niet de essentie van ons bestaan.
Van veel dingen waarvan het me lógisch leek dat ik er iets mee zou opschieten of zelfs gelukkig van worden (op basis van een intellectueel verantwoord stappenplan), bleek dat ze me nooit brachten wat ik verwachtte. Transformerende ervaringen kwamen steevast als ik juist alles losliet en niet langer angstig probeerde te manipuleren op basis van mijn verstand. Het is nou eenmaal een feit dat we belachelijk slecht zijn in het voorzien wat écht waardevol voor onze groei is.
Dus laat dat maar aan het leven over.
Meer lezen over piekeren?
Dit zijn 8 aandachtspunten voor eeuwige piekeraars.
