Meewerken met de natuur in plaats van er tegenin gaan. Het is één van de belangrijkste principes van de eetbare bostuin, een ecologisch fenomeen dat steeds meer (groen) terrein wint. Met een beetje grond – en uiteraard de nodige basiskennis – is het al mogelijk om een voedselbos aan te leggen en je eigen noten, fruit en groenten te produceren.
Nuttig voor elkaar
In een eetbare bostuin zijn alle planten, bomen, struiken, bloemen en gewassen direct of indirect nuttig. Voor mensen, omdat ze eetbaar zijn, maar zeker ook voor elkaar. Ze zorgen ervoor dat de vruchtbaarheid van de bodem waarin ze geplant zijn volledig in stand gehouden wordt. Menselijk handelen, zoals onkruid wieden, en andere invloeden van buitenaf zijn voor die vruchtbaarheid (bijna) geheel overbodig.
De eetbare bostuin is in Europa geïntroduceerd door de Engelsman Robert Hart. Hij bedacht de term ‘forest gardening’, oftewel ‘voedselbos-tuinieren’, in de jaren ’80 van de vorige eeuw. Ver daarvoor werden op andere delen van de wereld al voedselbossen aangelegd die de bevolking op milieuvriendelijke en natuurlijke wijze van voedsel voorzagen.
In het Engelse graafschap Shropshire leefde Hart van al het eetbare dat de uiteenlopende bomen en struiken op zijn land hem te bieden hadden. De ‘wirwar’ van bomen en struiken op zijn land van 500 vierkante meter was een intelligent ontworpen, driedimensionaal voedselsysteem op basis van meerjarige planten. Een landbouwsysteem waarbij de natuur niet tegengewerkt wordt, maar zich dankzij alle planten, gewassen, bomen, struiken en grond zélf in leven houdt. Net als een bos.
De natuur haar gang laten gaan
Een bos ontstaat uit het organische ritme van de natuur: een stuk land waar niets mee gedaan wordt, wordt (afhankelijk van het klimaat) uiteindelijk bos. Het heeft geen menselijke energie nodig om zichzelf in stand te houden, is weerbaar, heeft een hoge diversiteit en weinig tot geen broeikasgasuitstoot. Dit in tegenstelling tot gronden die jaarlijks gecultiveerd worden, zoals landbouwgronden met eenjarige teelt en weilanden.
Wie een moestuin onderhoudt kent het ‘riedeltje’ waarschijnlijk uit zijn hoofd: jaarlijks de grond omspitten, nieuwe zaadjes zaaien en zo nu en dan ongedierte en onkruid bestrijden. Spitten houdt de grond luchtig en wordt van oudsher gezien als een goede voorbereiding van de grond.
Maar is het niet vreemd dat de bodem ieder jaar opnieuw ‘gestoord’ wordt in zijn natuurlijke proces? Door niet te spitten kunnen micro- en macro-organismen, die de bodem en grond luchtig houden, beter groeien. Die organismen zorgen er bovendien voor dat de voedingsstoffen in de bodem beschikbaar zijn voor planten. Door de grond om te spitten moet dit netwerk van organismen zich echter ieder jaar weer opnieuw opbouwen.
Samenwerken met het land in plaats van het tegen te werken is dan ook één van de principes van ‘forest gardening’. Dat begint al bij de aanleg van het bos volgens een weldoordacht ontwerp, waar vaak wel een jaar lang grondobservatie aan vooraf gaat. Met dat ontwerp zorg je ervoor dat de bodemvoorbereiding, de beplanting en het opkweken en vermeerderen van de planten zo ingericht is dat het bos kan ‘meeliften’ met de natuur. Na een paar jaar is er daardoor geen onderhoud meer nodig.
Je balkon als voedselbos?
In het najaar van 2018 is de stichting Voedselbosbouw Nederland in Schijndel begonnen met de aanleg van het grootste voedselbos van ons land, diverse gemeenten stimuleren de aanleg van eetbare bostuinen en aan Wageningen University wordt veelvuldig onderzoek gedaan naar het ecosysteem. Het is duidelijk dat de eetbare bostuin steeds meer mensen en organisaties laat inzien dat de traditionele landbouw aan vernieuwing toe is.
Het leuke is dat het voedselbos op iedere schaal voor komt. Van uitgestrekt land tot stadstuintje en zelfs op je balkon: elk stukje grond kun je omtoveren tot (kleine) eetbare bostuin, vol met kruiden, fruit, groente en eetbare bloemen. Dit maakt het aanleggen van een voedselbos laagdrempelig en voor haalbaar voor iedereen.
Wil je meer weten?
De stichting Voedselbosbouw Nederland organiseert regelmatig cursussen door heel het land.
En ook…
- Heb jij liefde voor de natuur? Zo help je haar beschermen
- 21 babystapjes naar een groener leven
- Natuurlijke schoonmaakmiddelen: net zo schoon, wel zo duurzaam
