Nadenken over het leven doen we allemaal. Sommigen zo weinig mogelijk, anderen incidenteel en fanaten de hele dag. Al ver voor Christus buigen filosofen zich over grote en kleine levensvragen.
Filosofisch gedachtegoed is niet altijd toegankelijk door academisch taalgebruik en benodigde voorkennis en dat is jammer, want maatschappelijke denkbeelden zijn voor iedereen waardevol. Maak kennis met drie eigenzinnige filosofen die dat begrepen: Thomas van Aquino, Michel de Montaigne en François de La Rochefoucauld.
Kennis komt uit alle hoeken: Thomas van Aquino
Filosoof, theoloog en heilige Thomas van Aquino leeft in de dertiende eeuw. Hij is een overtuigde christen die het als zijn taak ziet geloof met verstand te verbinden. Van Aquino komt tot de conclusie dat religie geen voorwaarde is om toegang te verkrijgen tot waardevolle kennis. Dat lijkt voor de hand liggend, maar is dat in de streng christelijke Middeleeuwen geenszins. Met je verstand kun je de wereld ontdekken, schrijft Van Aquino, daar heb je geloof niet bij nodig. Wel benadrukt hij dat kennis uit alle hoeken komt: intuïtie, theorie, openbaring, religie, filosofie, ervaring. En dat wijsheid en waarheid zich bevinden in de combinatie van die factoren. Gedachtegoed dat wij in deze tijd enthousiast omarmen.
Ontdek je eigen visie: Michel de Montaigne
Zestiende-eeuwse filosoof Michel de Montaigne komt uit een rijk, intellectueel milieu, maar wordt misselijk van de arrogantie die daarmee samengaat. De kracht van verstand het hoogst haalbare? Onzin, vindt Montaigne. Het leven bestaat uit bizarre, onvoorspelbare gebeurtenissen en – inderdaad – gedeeltelijk uit kennis. Maar als je voorbij gaat aan wat niet voor reden vatbaar is, mis je de essentie van het bestaan. Montaigne benadrukt hoezeer verstand ons in de weg kan zitten en vindt het stompzinnig dat filosofen zoveel aandacht besteden aan het bestuderen van en reageren op het werk van anderen, terwijl het van veel grotere waarde is je eigen denken te bestuderen en te beschrijven. Dat doet Montaigne in zijn essays (een genre dat hij zelf bedenkt) die een inkijkje geven in een tijd die zo ver lijkt van de onze, maar die Montaigne door zijn toegankelijk manier van schrijven heel dichtbij haalt.
Literair cynisme: François de La Rochefoucauld
Scherp, grappig en melancholisch; de zeventiende-eeuwse hertog en filosoof La Rochefoucauld is ludiek om meerdere redenen. Hij schrijft Maximen; oneliners die op cynische toon de draak steken met een donker aspect van menselijk handelen. La Rochefoucauld doet gedurende zijn leven voldoende inspiratie op om zich dit zelfbedachte genre eigen te maken. De hertog heeft veel geld, connecties en een gerespecteerde familienaam, maar leidt een zwaar leven. Zo belandt hij in de gevangenis, verliest al zijn geld en wordt in zijn oog geschoten. De rest van zijn leven besluit hij in rustiger vaarwater te verkeren: in salons omringt door intellectuelen. Hij slijpt er zijn pen, reflecteert uitvoerig op het bestaan en schrijft één van zijn bekendste Maximen: “We all have strength enough to bare the misfortunes of others”. Ofwel: we hebben allemaal genoeg kracht om de mislukkingen van anderen te verdragen. Nu die van onszelf nog.
Beeld: fotografie door Dana van Leeuwen, styling door Marita Jansen
Meer weten over de filosofen?
- De troost van de filosofie van Alain de Botton
- De Essays van Michel de Montaigne
- Over waarheid van Thomas van Aquino
- Maximen van François de La Rochefoucauld
Meer lezen over filosofie?
Dit is wat je kunt leren over ‘jezelf zijn’ van de Afrikaanse ubuntu-filosofie.
